002-секция Кармии doc

INFORMATIKA TA’LIM JARAYONIGA NISBATAN IJOBIY
MOTIVATSIYALARNING AНAMIYATI
 
 
Utapov T., Absobirov S. 
(Navoiy davlat pedagogika instituti) 
 
Ta’lim va tarbiyaning samaradorligi ko’pchilik hollarda o’quvchilarning o’qishga bo’lgan 
o’z munosabatlariga bog’liq. Bugungi kunda ko’pchilik o’quvchilarda o’quv motivlari deyarli 
mavjudmas, bu esa biz o’qituvchilar uchun jiddiy muammodir. Bunday vaziyatning paydo 
bo’lishiga har xil sabablar bor – ijtimoiy, psixologik, individual va boshqalar. 
O’quv faoliyati motivlarining pasayishiga quyidagi sabablarni keltirish mumkin: 
o’qitishdagi doimiy o’zlashtiraolmaslik, hulqning buzilishi, ta’lim muassasasida o’qituvchi va 
tengdoshlar o’rtasidagi ziddiyat, shaxsiy rivojlanishdagi chetlanishlar.
Bolalar o’qishdan tushungan holda qochishi hisobiga ular yomon o’qishi mumkin. Ayrim 
o’quvchilar ataylab ta’limdan voz kechadi, ular bu biilimlarni egallashi uchun sarf qilinadigan 
mehnat bunga mos kelmaydi, ularning fikricha “qachon xoxlasam – barchasini o’zim o’rganib 
olaman”. 
Motivatsiya-isbotlar, dalillar, baxonalar, vajlar (biror ish yoki jarayonning yuzaga kelishiga 
sababchi bo’lgan motivlar,dalillar yoki sabablar) majmui. O’quvchilarning motivatsiyasini oshirish 
uchun: 
●O’quvchilarni olg’a intilishga bo’lgan ishonchini yuksaltirish,yutuqga erishishda murakkab 
vaziyat yuzaga kelmasligi uchun xar bir ko’tariladigan bosqichni to’gri tanlay olish va har bir ishni 
to’g’ri baholash. 
●O’quvchini qiziqtirish uchun mavjud barcha kitoblardan foydalanish, muommo qo’yish, 
erkin fikirlashga o’rgatish. 
●Darsda o’quvchilar bilan hamkorlik qilish, umumiy fanlarga to’g’ri yondashishda 
ko’maklashish. 
●O’quvchilar bilan muommoni joyiga qo’yish, ularning yutuqlari bilan qiziqish. 
●Har bir o’quvchini individualini ko’ra bilish: Shaxsiy motivdan kelib chiqqan holda har 
birini asoslash.  
Shuningdek sinfda xar xil muhutda o’sgan talab va o’quv negizlari turlicha bo’lgan 
o’quvchilar bor. Pedagog shuni inobatga olishi kerakki, o’quvchilardagi eng muhim motiv negizi bu 
yutuqning asosi. Yutuqning asosi–bu shaxsning muvoffaqiyatga erishishga intilish va faoliyatida 
o’zini – o’zi hurmat qilishni va o’z-o’zini baholashni saqlab qolish va o’stirish maqsadida 
muvoffaqiyatsizliklardan qochish demakdir. Biz maktabda informatikani o’rganishning 
motivatsiyasini o’stirishga va muommolarni yaratishga alohida etibor beramiz. Maktabning har 
qanday pridmedini o’rganishda quyidagi so’zlarni qo’llasa bo’ladi: <(informatikani,kimyoni,biologiyani,tarixni … bu yerga dars jadvalidagi har qanday fanni kiritish 
mumkin) bilmasdan yashab bo’lmaydi. Haqiqatda esa bolalar ko’rib bilib turishibdi ko’pchilik kam 
ma’lumotli kishilar o’qituvchilardan oliy ta’lim domlalaridan yaxshi yashayotganini. Demak 
motivatsiyani bunday usulda yaratish kam foyda beradi. 
Ammo bolalarda informatikani o’rganishda ichki motivatsiya mavjud. Kam hollardada 
bo’lsada bazan o’quvchilardan eshitib qolamiz. <bu bo’lmoqchi emasmanku>> odatda bunday fikr informatikaning matematik sohasini o’rganish 
zaruriyatida paydo bo’ladi (algoritimlar nazariyasi, matematik mantiq, hisoblash uslublari va 
boshqalar). Informatikani o’rganishda birinch navbatda kompyuterga bo’lgan qiziqish motivi 
yuzaga chiqadi. U bolalarni barcha imkoniyatlarini nomoyish qilish va o’zinig sirli buyukligi bilan 
o’ziga jalb qiladi. U yordamchi va do’st bo’lishga tayyor, u uni butun dunyo bilan bog’lay oladi va 
uni butunlay band qilish qobilyatiga ega. Ammo kundan – kunga ko’pchilik bolalar uchun 
kompyuter maishiy uskunaga aylanib borayabdi va o’zinig sirli doirasini shu bilan birga 
motivatsion kuchini yo’qotmoqda.

---

100 
Biz ko’p kuzatganmiz o’quvchilarning shaxsiy deklaratsiyalarida <chunki bu menga hech qachon kerak bo’lmaydi, men o’qimayman chunki bu qiziqarli emas>> 
degan iboralar ko’proq jaranglamoqda. Bundan kelib chiqib motivatsiyani yaratishda qiziqish har 
doim progmatikadan ustun turishini asos qilib olsak bo’ladi.