1- иш ўтказгичлар ҳақиқий қаршилигини уларнинг геометрик параметрлари ва материалларнинг солиштирма қаршилигига боғлиқлигини ўрганиш

1- ИШ
Ўтказгичлар ҳақиқий қаршилигини уларнинг геометрик параметрлари ва материалларнинг солиштирма қаршилигига боғлиқлигини ўрганиш.


Ишнинг мақсади: Ўтказгичнинг қаршилигини аниқлаш ва уни жадвалдаги қийматлари билан солиштириш

1. 
   Қисқача назарий маълумот
   

Немис физиги Георг Ом (1787-1854) 1826 йилда электр занжирининг бир қисми бўлган металл ўтказгичнинг учлари орасидаги U кучланишнинг занжирдаги ток кучи I га нисбати доимий қиймат эканлигини аниқлади:

(1)
Ушбу қиймат Р ўтказгичнинг электр қаршилиги деб аталади. Электр қаршилиги Омларда ўлчанади. 1 Ом электр қаршилиги электр занжирларнинг бирон бир қисмида қуйидагига эга бўлиб, унда 1 А ток кучида кучланиш 1 В ни ташкил қилади:

Тажриба шуни кўрсатадики, ўтказгичнинг электр қаршилиги унинг узунлиги L га тўғридан-тўғри пропортсионал ва ўтказгичнинг кўндаланг кесими С майдонига тескари пропортсионалдир:
(2)
Берилган модда учун ўзгармас бўлган параметр r модданинг электр қаршилиги дейилади. Қаршилик Ом ларда ўлчанади.
2. Ишни бажариш тартиби
2.1. Монтаж столида расмда кўрсатилган электр занжирини йиғинг:
2.2. Ўтказгич материални танланг - никел, узунлик ва кундаланг кесим қийматларни ўрнатинг:
L = 100 m; S = 0,1 mm2;
2.3. Ўтказгичдаги кучланишни мултиметр билан экспериментал равишда аниқланг.
Буни амалга ошириш учун мултиметр қутбларига эътибор бериб, доимий кучланишни ўлчаш режимида ўтказгич билан параллел равишда мултиметрни улашингиз керак.
Мултиметр кўрсаткичларини ёзинг.
2.4. Мултиметр ёрдамида занжирдаги ток кучини экспериментал равишда аниқланг.
Мултиметрни доимий ток ўлчаш режимида қутибларига эътибор бериб уланг.
Мултиметр кўрсаткичларини ёзинг.
2.5. Формула (1) ёрдамида ўтказгич қаршилигини ҳисобланг.
2.6. Формула (2) ёрдамида никелнинг солиштирма қаршилигини аниқланг.
2.7. Материал узунлигини ўзгартириб, ўтказгичнинг кундаланг кесим юзасини ўзгартирмасдан 2.3 - 2.6 босқичларни бажаринг.
2.8. Ўлчов натижаларини жадвалга киритинг:

№ Тажриба	ўзунлик, м	кучланиш, В	Ток кучи, А	Қаршилик, Ом	Солиштирма қаршилик, Ом? м
1
2
3
4
5

2.9. Ўртача солиштирма қаршилик қийматини топинг ва уни жадвал қиймати билан таққосланг.
2.10. Ўтказгич қаршилигини тўғридан-тўғри Омметр билан ўлчанг. Натижаларингизни солиштиринг.
Бажарилган ишлар бўйича хулосалар чиқаринг.