1 – laboratoriya ishi. O‘tkazgichning qarshiligini o‘zgarmas tok ko‘prigi yordamida aniqlash

1 – laboratoriya ishi. O‘TKAZGICHNING QARSHILIGINI O‘ZGARMAS TOK KO‘PRIGI YORDAMIDA ANIQLASH

Ishning maqsadi: o‘zgarmas tok qonunlarni o‘rganish va o‘tkazgichning qarshiligini Uitston ko‘prigi usuli yordamida aniqlash.
Kerakli asboblar: reoxord, ”noma'lum“ qarshiliklar, qarshiliklar magazini, galvanometr, o‘zgarmas tok manbai.
Ishni bajarish uchun asos
1. Nazariy qism va qurilmaning tuzilishi bo‘yicha qisqa, ishni bajarish tartibi va jadval to‘liq bo‘yica to‘liq konspekt.
2. Ishni bajarish tartibini bilish.
Ishni himoya qilish uchun asos
1. Xalqaro birliklar sistemasi (XBS) da amalga oshirilgan hisob-kitob va rasmiylashtirilgan hisobot.
2. Sinov savollariga javob berish.
NAZARIY QISM
Uitston ko‘prigi – noma’lm qarshiliklarni aniqlash uchun mo‘ljallangan elektr qurilma. U reoxord, sezgir galvanometr G va ikkitata R_o (ma'lum) va R_x (noma'lum) qarshiliklardan tashkil topgan (2.1-rasm).
Reoxord – chizg‘ich ustiga tortilgan bir jinsli sim bo‘lib, uning sirtida siljuvchi kontakt D ni harakatlantirish mumkin. Sxemani CD qismsiz olaylik. Kalit K ni ulaylik. U holda AB simdan tok oqib o‘ta boslaydi va sim bo‘yicha potensial miqdorining _A dan (A nuqtada) _B (B nuqtada) gacha bir tekis kamayishi kuzatiladi.
Zanjirning ACB qismidan I₁ tok oqib o‘tadi va bu qismda potensialning _A dan _C gacha (R_x qarshiligida) va _C dan _B gacha (R_o qarshiligida) tushishi ro‘y beradi. Demak, C nuqtadagi potensial ning qiymati _A va _B orasidagi qiymatga ega bo‘ladi. Shuning uchun simning AB qismda shunday D nuqtani topish mumkinki, uning potensiali _D C nuqtaning potensiali _C ning qiymatiga teng bo‘ladi, ya’ni _D_C.
Agarda C va D nuqtalar orasiga G galvanometr ulansa, undan tok o‘tmaydi, chunki _C–_D0 bo‘ladi.
Bunday holatda ko‘prik muvozanatda deyiladi. Endi muvozanatlik shartini keltirib chiqaramiz.
Kirxgofning ikkinchi qoidasiga asosan ixtiyoriy berk konturning tarmoqlardagi kuchlanish tushishlarining yigindisi shu konturdagi EYK larining yigindisiga teng, ya’ni
 . (2.1)
Bu qoidani zanjirning ACD va CDB konturlari uchun, ko‘prik muvozanatda bo‘lgan hol uchun yozamiz:
I₁R_x–I₂R_AD0 (2.2)
I₁R_o–I₂R_DB0 (2.3)
(2.2) va (2.3) dan:  (2.4)
tenglamani hosil qilamiz.
AD va DB qismlar qarshiliklari ularning uzunliklari l₁ va l₂ ga proporsional bo‘lgani uchun:
R_xR_o (2.5)
bo‘ladi. Galvanometrdan o‘tayotgan tok nolga teng bo‘lganda AB kontakt reoxordning o‘rtasiga yaqinrok (l₁l₂) tursa, o‘lchashdagi hatolik minimal bo‘ladi.