1 – маъруза. Компьютер тизимлари, уларнинг класси­фикацияси ва архитектурасининг хусу­сиятлари

Етмишинчи йилларнинг ўрталарига келиб алоҳида компьютерлар бирлаш­тирилиб – ҳисоблаш тизимлари, яъни компьютер тизимлари, кейинчалик эса ахборот-ҳисоблаш тизимлари ва тармоқлари ҳосил қилинди. Элементлар ба­заси технологиясининг ривожланиши – ўрта, юқори ва ўта юқори интегра­цияли интеграл схемаларнинг ишлаб чиқилиши бундай ўзгаришларга асосий сабаблардан бири бўлди. Intel фирмаси томонидан шахсий компьютерлар учун Intel 8086, 80286, 80386, 80486, Pentium I, II, III, IV процессорлари ва компьютер тизимлари учун ишлаб чиқилган юқорида санаб ўтилган процессорларга ўхшаш бўлган процессорлар 1980-1995 йиллар давомида ва ҳозирга қадар ҳам кетма-кет ишлаб чиқарила бошлади. Бу даврлар мобайнида компьютерлар, компьютер тизимлари ва тармоқлари нисбатан оддий бўлган ҳисоблашларни бажариш, матнли файл­ларни ишлаш ва ўзаро алмашиниш тизимларидан, ҳозирда биз билган ва анча мураккаб бўлган амалларни бажарадиган тизимларга айланди. Бундай амал­ларга мисол қилиб на фақат оддий матнли файлларни ишлаш, балки мант таркибида турли чизма ва тасвирлар бўлган файлларни, видео ва аудио файл­ларни ишлаш ва бошқа-бошқа амалларни келтириш мумкин.

КОМПЬЮТЕР ТИЗИМЛАРИ АРХИТЕКТУРАСИНИНГ ХУСУСИЯТЛАРИ

• Ҳозирги пайтга келиб компьютерлар ва компьютер тизимлари – ахборот-ҳисоблаш тизимлари сифатида ишлатилиб, маълумотларни ўлчаш, йиғиш, сақлаш, ищлаш ва жараёнларни бошқариш вазифалари учун қўлланилмоқда. Шунинг учун компьютер тизимлари ва ахборот тизимлари терминларини си­ноним терминлар деб ҳисоблаб маърузаларни давом эттирамиз.
• Компьютер тизимларининг ички архитектурасини кўриб чиқамиз. Компь­ютер тизими ахборот алмашиниш-ҳисоблаш жараёнларини амалга ошириш учун ташкил қилинган, таркибида битта ёки бир нечта компьютерлари ёки процессорлари бўлган, ҳамда ўзининг программа таъминоти ва ташқи қурилмалари бўлган бир тизимдир.
• Битта компьютерли компьютер тизимига мисол қилиб ахборотларни теле­ишлаш тизимини келтириш мумкин. Аслида эса компьютер тизимлари де­ганда, кўп машинали ва кўп процессорли ҳисоблаш тизимларининг вариант­лари тушунилган. Ҳозирда бундай тизимлар – суперкомпьютерлар деб ата­лади.
• Аввалги компьютер тизимлари асосан ҳисоблаш амалларини параллел ба­жариш йўли билан тезкорлик ва ишончлилик каби кўрсатгичларни яхшилаш мақсадида қурилган.