1-§. Mavzu: Geografiya nimani o`rganadi

Darsning borishi:

1. 
   O`quvchilar davomatini tekshirish.
   
2. 
   O`quvchilar bilimini tekshirish uchun beriladigan savollar.
   

1. Rangli metallar deb nimaga aytiladi?
2. Rugali mineral boylik nima?
3. Rudamas mineral boylik nima?
4. Mineral o`g`it qanday aniqlanadi?
VIII. Yangi mavzu: Qisqacha mazmuni: Yerning suv qobig`i gidrosfera deb ataladi. (Yunoncha „hidro“ – suv, „sphaira“ – shar degani). Gidrosferada suv uch xil – suyuq, qattiq va bug` holatida uchraydi. Gidrosfera bir qancha qismlardan iborat. (Quyidagi jadvalga qarang).


Gidrosferaning asosiy qismlari.

Gidrosfera qismlari.	Suv miqdorining nisbati foiz (%) hisobida.	Suv miqdori, mln. km^3
Dunyo okeani.	96,4	1340
Quruqlikdagi suvlar:	3,5	47,5
Havodagi suv bug`lari Yerdagi muzliklar Yer osti suvlari Yer usti suvlari	0,001 1,8 1,7 0,01	0,013 24 23,4 0,002

Gidrosferadagi suvlarning asosiy qismi okeanlarda yig`ilgan (96,4%). Biroq bu suv juda sho`r bo`lganligi uchun undan ichishga ham, ekinlarni sug`orishga ham foydalanib bo`lmaydi.

Quruqlikdagi suvning asosiy qismi sovuq o`lkalardagi muzliklarda to`plan-gan. Muzliklar suvi chuchuk, toza suv, lekin odamlar yashaydigan joylardan uzoqda bo`lganligidan foydalanish qiyin. Biroq issiq o`lkalarning baland tog`lari-dagi muzliklar yozda daryolarga suv berib turadi.
Yer osti suvlari taxminan muzlik suvlaricha bo`lsa, ham ularning sifati har xil. Sho`r suvlar ham ko`p.
Yer usti suvlari – daryo va ko`llarda to`plangan. Ularda suv kam. Lekin suv aylanib kelaverganidan insoniyat foydalanishi uchun eng qulay. Yer usti suvlari Yer yuzida uda notekis taqsimlangan. Havodagi suv bug`lari Yer yuziga yog`adigan yog`in manbaidir.
Dunyoda suv to`xtovsiz aylanma harakatda bo`ladi. Quyosh nuri okean-lardan juda ko`p suvni bug`latadi. Bug`ning bir qismi okeanlarga yog`in bo`lib yog`adi. Bir qismini shamol quruqliklarga olib ketadi va u yerlarda yog`in bo`lib yerga tushadi. Bu suv daryolarga tushib oqadi va yana okeanlarga quyiladi. Suvning okeanlardan havo orqali quruqliklarga va quruqlik-lardan yana okeanlarga qaytib keladigan to`xtovsiz harakati suvning dunyoda aylanib yurishi deyiladi.
Suvning bunday aylanib yurishining ahamiyati juda katta. Quruqlikda yog`in yog`may qo`ysa nima bo`ladi? Quruqlikdagi hamma suv bug`lanib ketib, o`simliklar qurirdi, hayvonlar qirilib ketardi. Hamma joy qurib qaqshab yotgan cho`lga aylanar edi.