1- сон Бухгалтерия ҳисобининг халқаро стандарти Молиявий ҳисоботни тақдим этиш Мақсад

Фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад тўғрисидаги 
ҳисобот(лар)да ёки изоҳларда акс эттириладиган маълумот 
97 
Даромад ёки харажат моддалари муҳим бўлса, ташкилот уларнинг характерини ва суммасини 
алоҳида ёритиб бериши лозим. 
98 
Даромад ва харажат моддалари алоҳида ёритиб берилиши зарур бўлиши мумкин бўлган ҳолатлар 
қуйидагиларни ўз ичига олади: 
(a) 
захираларнинг баланс қийматини соф сотиш қийматигача ёки асосий воситаларнинг баланс 
қийматини 
уларнинг 
қопланадиган 
қийматигача 
камайтириш 
ҳамда 
бундай 
камайтиришларнинг қайта тикланиши; 
(б) 
ташкилот фаолиятини реструктуризация қилиш ва реструктуризация сарфлари бўйича 
қилинган ҳар қандай баҳоланган мажбуриятларнинг тикланиши; 
(в) 
асосий воситалар моддаларининг ҳисобдан чиқарилиши; 
(г) 
инвестицияларнинг ҳисобдан чиқарилиши; 
(д) 
тугатилган фаолият; 
(е) 
суд низоларини ҳал қилиш; ва 
(ё) 
баҳоланган мажбуриятларнинг қайта тикланишининг бошқа ҳолатлари. 
99 
Ташкилот қайси бири ишончли ва ўринлироқ маълумотларни таъминлашига қараб 
харажатларнинг характери ёки ташкилотдаги функциясига асосан таснифлашдан 
фойдаланган ҳолда, фойда ёки зарарда тан олинган харажатлар таҳлилини тақдим этиши 
лозим.  
100 
Ташкилотлар 99-банддаги таҳлилни фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад тўғрисидаги 
ҳисобот(лар)да тақдим этиши маъқулланади. 

---

1-сон БҲХС 
© МҲХС Фонди 
19 
101 
Харажатлар молиявий натижаларнинг компонентларини ажратиб кўрсатиш мақсадида, тез-тез 
такрорланиши, фойда ёки зарар келтириш потенциали ва прогноз қилиш мумкинлигига қараб 
фарқланиши мумкин бўлган қуйи синфларга таснифланади. Бундай таҳлил иккита шаклдан бири 
орқали таъминланади. 
102 
Таҳлилнинг биринчи шакли “харажатнинг характери” усулидир. Ташкилот харажатларни фойда ёки 
зарарда уларнинг характерига(масалан, эскириш, хом-ашёларни харид қилиш, транспорт 
харажатлари, ходимлар даромадлари ва реклама харажатлари) қараб жамлайди ва уларнинг 
ташкилотдаги функциялари бўйича қайта тақсимламайди. Ушбу усулни қўллаш содда бўлиши 
мумкин, чунки харажатларни функционал синфларга тақсимлаш зарурияти йўқ. Харажатнинг 
характери усулини қўллаган ҳолда таснифлашга мисол қуйида келтирилган: 
Тушум 
X 
Бошқа даромадлар 
X 
Тайёр маҳсулотлар ва тугалланмаган ишлаб чиқариш 
захираларидаги ўзгаришлар 
X 
Фойдаланилган хом-ашёлар ва материаллар 
X 
Ходимлар даромадлари бўйича харажатлар 
X 
Эскириш ва амортизация харажатлари 
X 
Бошқа харажатлар 
X 
Жами харажатлар 
(X) 
Солиқ солингунча фойда 
X 
103 
Таҳлилнинг иккинчи шакли «харажатнинг функцияси» ёки «сотиш таннархи» усули бўлиб, у 
харажатларни сотиш таннархининг таркибий қисми сифатида уларнинг функциясига қараб 
таснифлайди, масалан, сотиш ёки маъмурий харажатлар. Ташкилот ушбу усул бўйича энг камида 
сотиш таннархини бошқа харажатлардан алоҳида акс эттиради. Ушбу усул фойдаланувчилар учун 
харажатларнинг характери бўйича таснифланиши усулига нисбатан ўринлироқ маълумотларни 
таъминлаши мумкин. Лекин, харажатларни функциясига қараб тақсимлаш ихтиёрий равишдаги 
тақсимлашларга олиб келиши ва аҳамиятли мулоҳазалар қилинишини талаб этиши мумкин. 
Харажатнинг функцияси усулини қўллаган ҳолда таснифлашга мисол қуйида келтирилган: 
Тушум 
X 
Сотиш таннархи 
(X) 
Ялпи фойда 
X 
Бошқа даромадлар 
X 
Сотиш харажатлари 
(X) 
Маъмурий харажатлар 
(X) 
Бошқа харажатлар 
(X) 
Солиқ солингунча фойда 
X