Mavzu: Bolalarda uchraydigan tayanch- harakat apparat kasalliklari. - REJA:
- Tayanch-harakat a’zolarining ahamiyati.
- Bolalar va o’smirlar tayanch-harakat a’zolarining rivojlanishi.
- Bolalar va o’smirlar tayanch-harakat a’zolarining rivojlanishida jismoniy mehnat va madaniyatning o’rni.
- Tayanch- harakat apparat kasalliklari.
Harakat a’zolari tizimiga suyaklar (skelet), bog’lar, bug’unlar va muskullar kiradi. Suyaklar, bog’lar va bug’unlar harakat a’zolarining passiv elementlari hisoblanadi. Harakat apparatining faol qismi bo’lib muskullar hisoblanadi. Harakat a’zolari tizimi – yaxlitdir; har bir organ va uning qismlari bir-biri bilan uzviy bog’liq holda shakllanadi va faoliyat ko’rsatadi. - Harakat a’zolari tizimiga suyaklar (skelet), bog’lar, bug’unlar va muskullar kiradi. Suyaklar, bog’lar va bug’unlar harakat a’zolarining passiv elementlari hisoblanadi. Harakat apparatining faol qismi bo’lib muskullar hisoblanadi. Harakat a’zolari tizimi – yaxlitdir; har bir organ va uning qismlari bir-biri bilan uzviy bog’liq holda shakllanadi va faoliyat ko’rsatadi.
- Skelet har bir organni va butun tananing tayanchi va himoyachisi bo’lib xizmat qiladi, ko’plab suyaklar esa tana va uning qismlari tomonidan bajariladigan murakkab harakatlarning kuchli ko’targichi ham hisoblanadi. Muskullar barcha suyakli ko’targichlarning harakatini ta’minlaydi. Skelet tananing tuzilish asosini tashkil etadi va jiddiy darajada uning o’lchami va shaklini aniqlaydi. Skeletning miya qutisi, ko’krak qafasi va chanoq, umurtqa pog’onasi tanasi kabi qismlari, miya, o’pka, yurak, ichaklar kabi hayotiy muhim a’zolarni joylashadigan joyi va himoyachisi bo’lib hisoblanadi.
- Yaqin vaqtlargacha odamlar organizmidagi skeletning roli, tananing tayanch va harakat faoliyatidagi ishtiroki bilan uning funksiyasi chegaralangan deb hisoblanardi. Ana shundan «tayanch-harakat apparatlari» degan atama yuzaga kelgan. Hozirda skeletni funksiyasi juda keng ekanligi aniqlangan.
- Skelet moddalar almashinuvida faol ishtirok etadi, aynan qonning mineral tarkibini ma’lum darajada ushlab turilishini ta’minlaydi. Bundan tashqari suyaklar tarkibiga kiruvchi qator moddalar (kalsiy, fosfor, limon kislotasi va boshq.) zarur bo’lgan paytlarda almashinuv reaksiyalariga yengil qo’shiladi.
- Ko’pchilik muskullar suyaklarga tutashgan bo’ladi. Muskullar skelet suyaklarini harakatga keltiradi va ish bajaradi. Ko’plab muskullar, tana bo’shlig’ini o’rab ichki a’zolarni himoya qiladi.
- Yangi tug’ilgan bolalarda qo’l-oyoqlarning, gavdaning va boshning tartibsiz harakatlari kuzatiladi. Koordinatsiyalangan - ritmik bo’lish, rostlash, olib kelish va uzatish kabi harakatlar, aritmik - koordinatsiyalanmagan va izolyatsiyalangan harakatlar bilan almashinadi.
- Bolalarning harakat faoliyati vaqtinchalik bog’lanish mexanizmlari bo’yicha shakllanadi. Bu bog’lanishlarning shakllanishida harakat analizatorining boshqa analizatorlar (taktil, ko’rish, vestibulyar) bilan uzviy aloqasi jiddiy rol o’ynaydi.Ensa muskullari tonusining ortishi, 1,5-2 oyligida qoringa yotqizilgan bolani boshini ko’tarish imkonini beradi. 2,5-3 oylik bolalarda ko’ringan narsaga qarab qo’lni harakati rivojlanadi. 4-oylik bolalar orqadan yonboshga burilsa, 5 oylikda qoringa va qorindan orqaga ag’darilish imkoniga ega bo’ladi. 3 oylikdan 6 oylikgacha bo’lgan davrda bola siljish uchun tayyorgarlik ko’radi; qoringa yotib boshini va gavdasini yuqori qismini ko’tarishga harakat qiladi va 8 oylik bo’lganida u ancha masofani siljishi –emaklashi mumkin bo’ladi.6 oylikdan 8 oylikgacha bo’lgan yoshda gavda va tos muskullarining rivojlanishi tufayli bola, o’tirishni, turish, tik turish, qo’li bilan tayanish, biron narsaga suyanishlarni boshlaydi
Do'stlaringiz bilan baham: |
