1. 2-§ Сунъий интеллект ва нейронтўрли технологиялар фани бўйича талабаларда касбий компетенсияларини ва уларни баҳолашдаги муаммолар

1.2-§ Сунъий интеллект ва нейронтўрли технологиялар фани бўйича талабаларда касбий компетенсияларини ва уларни баҳолашдаги муаммолар
Бугун инсониятнинг ақлий тараққиёти янги, ўзига ҳос босқичга ўтмоқда. Бу босқич бевосита инсон каби ақл-идрокга эга бўлган машиналарни яратиш ва уни жамиятнинг барча соҳаларига жадал тадбиқ этиш билан чамбарчас боғлиқ. Янги турдаги машиналарнинг асосий қуроли бу улардаги сунъий идрок ҳисобланади ва машина салоҳиятини белгиловчи асосий омил сифатида эътроф этилади.
Сунъий интеллект ва нейронтўрли технологиялари турли йўллар билан кесишадиган ҳаяжонли ва тез ривожланаётган соҳалардир.
Нейронли тўрларнинг ўрганиш қобилияти бўйича биринчи тадқиқотлар 1943 йилда Уоррен Маккалоч ва Уолтер Питс томонидан яратилган¹. Улар нейронлар қандай ишлаши ҳақида муҳим мақола ёздилар ва электр занжирлари ёрдамида оддий нейронтўр яратиш орқали ўз ғояларини моделлаштирдилар.
Мақолада келтирилган ютуқ модели иккита йўналишда нэйронтўрлар тадқиқотлари учун йўл очди:

1. 
   Миядаги биологик жараёнлар
   
2. 
   Нейронтўрларни сунъий интеллектга қўллаш .
   

Ушбу компонентларини аниқроқ тушуниш учун Сунъий интеллект ва нейронтўрли технологияларини асосий фарқларни кўриб чиқайлик.
Сунъий интеллект атамаси 1956 йилда пайдо бўлган, аммо сунъий интеллект бугунги кунда маълумотлар ҳажмини ошириш, илғор алгоритмлар ва ҳисоблаш қуввати ва сақлашни яхшилаш туфайли янада машҳур бўлди. Сунъий интеллектни яхшироқ англаш учун олимлар томонидан унга берилган таъриф билан танишиб чиқишимиз мақсадга мувофиқ. Сунъий интеллекга кўплаб таърифлар берилган бўлсада ҳеч бир таъриф умум эътроф этиш учун якдиллик билан қабул қилинмаган.
Таъриф: Сунъий интеллект деганда одамлар каби фикрлаш ва ўрганиш учун дастурлаштирилган машиналарда инсон интеллектини симуляция қилиш тушунилади. У машиналарга одатда инсон ақл-заковати талаб қилинадиган вазифаларни бажаришга имкон берадиган кенг кўламли техника ва ёндашувларни ўз ичига олади.²
Таъриф: Нейронтўрлар инсон миясининг тузилиши ва фаолиятидан илҳомланган машинани ўрганиш алгоритмларининг бир қисмидир. Улар қатламларда ташкил этилган ўзаро боғланган тугунлардан (нейронлардан) иборат бўлиб, ҳар бир қатлам ўрганиш ва қарор қабул қилиш жараёнига ҳисса қўшади³.
Нейронтўрларнинг ўрганишнинг асл мақсади инсон мияси каби муаммоларни ҳал қила оладиган ҳисоблаш тизимини яратиш эди. Бироқ, вақт ўтиши билан тадқиқотчилар ўз эътиборини аниқ вазифаларни бажариш учун нейронтўрлардан фойдаланишга қаратдилар, бу эса қатъий биологик ёндашувдан оғишларга олиб келди. Ўшандан бери нейронтўрлар ва уларнинг асосий қўлланиладиган соҳалари:

• 
  Мураккаб тизимлар ҳолатини таснифлаш;
  
• 
  Оғзаки нутқни тушуниб олиш;
  
• 
  Тэхнологик жараёнларни бошқариш;
  
• 
  Молиявий оқимларни бошқариш;
  
• 
  Катта ҳажмдаги ахборот оқимлардан иборат бўлган илмий, башоратлаш масалаларни ечиш
  
• 
  Ижтимоий тармоқларни филтрлаш
  
• 
  Стол ва видео оъйинларни оъйнаш ва тиббий диагностика ⁴
  

каби турли вазифаларни бажаришда кенг қўлланиб келинмоқда.
“Бугунги кунда сунъий интеллект шунчалик кучлики, у ёзма қоғоз, қўшиқ, шеър, рақс яратиши мумкин”. Одамлар буни инсон томонидан яратилган нарса сифатида қабул қилишлари мумкин, аслида сунъий интеллект уни ўзи яратган.
Кузатишлар шуни кўрсатадики, олий ўқув юртларида “Сунъий интеллект ва нейронтўрли технологиялар” фанини талабаларига ўқитувчилар томонидан қуйдаги схема кўринишида маъруза ва амалий машғулот дарсларини ўтилиши ҳамда талабаларинг мустақил ишларнинг қабул қилиш ва бахолаш жараёнини ўрганиб чиқилди.
Кузатишлар натижаси биз “Сунъий интеллект ва нейронтўрли технологиялар” фанинидан қуйдагича:

1.2.1 -диаграмма (дарс соатларини тақсимланиши)
Маъруза машғулотлари дарс соатлари тақсимланиши:

№