2.Mantiq algebrasidagi arifmetik amallar. {0,1} Bul algebrasidagi kon’yunksiya amali oddiy arifmetikadagi 0 va 1 sonlar ustidagi ko‘paytma amaliga mos keladi. Ammo 0 va 1 sonlarini qo‘shish natijasi {0,1} to‘plam doirasidan chetga chiqadi. Shuning uchun I.I.Jegalkin4 2 moduliga asosan qo‘shish amalini kiritdi. Inkor amali.Inkor amali. Istalgan x uzgaruvchi muloxaza bilan birga x kurinishida belgilangan ikkinchi uzgaruvchi muloxaza xam berilgan bulsin.
2-taʼrif. x muloxazaning inkori deb atalgan x muloxaza shu bilan xarakterlanadiki, x muloxaza «ch» kiymatni Kabul kilganda, x muloxaza «yo» kiymatni kabul kil°di va aksincha.Demak, muloxazalar mantikining eng sodda amali bu inkor amali bulib, oddiy tildagi sifatdosh «emas» ga tugri keladi. Bu amal «~» simvoli bilan belgilanadi.
Konyunksiya (mantiqiy ko’paytma) amali. x va uuzgaruvchi muloxazalar ustida bajariladigan konʼyunksiya (lotincha conjunctio — boglayman suzidan) amalini d kurinishda va bu amal natijasida xosil bulgan yangi murakkab muloxazani xlu kurinishda belgilaymiz.
«Va» boglovchisiga mos keluvchi mantikiy amal konʼyunksiya amali deb ataladi. x va u muloxazalarning konʼyunksiyasi x va u muloxazalar chin bulgandagina chin kiymatni kabul kilib, kolgan xollarda esa yolgon kiymatni Kabul kiladi.
Dizyunksiya (mantiqiy yig’indi) amali. Muloxazalar mantikida ishlatiladigan uchinchi amal «yoki» boiyuvchisiga tugri keladi. Shuni taʼkidlash kerakki, «yoki» boglovchisi uzbek tilida ikki xil maʼnoda ishlatiladi. Birinchi xolda rad etuvchi «yoki», ikkinchi xolda rad etmaydigan «yoki» maʼnosida ishlatiladi. Buning farki kuyidagilardan iborat. Agar x va u muloxazalarning ikkalasi xam yolgon bulsa, u xolda «x yoki u» muloxazasi shubxasiz yolgon buladi.
Agar x chin va u yolgon (yoki x yolgon va u chin) bulsa, u xolda «x yoki u» ni chin deb k;arash kerak, bu esa uzbek tilidagi «yoki» suzining maʼnosiga tugri keladi.
Ekvivalentlik (teng kuchlilik) amali. Kupchilik murakkab muloxazalar elementar muloxazalardan «zarur va kifoya», «fa^at va fakat», «shunda va fakat shundagina, ka- chonki», «... bajarilishi yetarli va zarurdir» kabi boglov- chilari yordamida tuziladi. Muloxazalar mantikining bunday boglovchilarga mos keladigan amali ekvivalentlik deyiladi va «<->» kabi belgilanadi. x<^>u murakkab muloxaza «x ekvivalent u» deb ukiladi.
t a ʼ r i f. Murakkab muloxaza xu chin buladi, agar x va u lar chin yoki x va u lar yolgon bulsa, boshka xollarda u yolrondir. Boshkacha kilib aytganda, x va u muloxazalar fakat va fakat bir xil kiymat kabul щlgandagina x<->u chin buladi.
Bu taʼrifni kuyidagi chinlik jadvali bilan ifodalash mumkin:
Do'stlaringiz bilan baham: |