1. Aholi statistikaning o`rganish ob’ekti

• V=Vi x Ai: Ai
• Bunda, Ai – i– yoshdagi aholi soni
• Vi – yosh ko`rsatkichi
• Vi x Ai – odam – yilning umumiy soni – ma’lum yoshdagi odam sonini shu yoshga ko`paytmasi
• Ai – aholining umumiy soni
• 2015-2018 yillarda O‘zbekiston aholisining yosh bo‘yicha tarkibi %

;

	2015	2016	2017	2018
Jami	31022525	31575332	32120463	32656660
shu jumladan yoshlari, yosh
0-4	3227604	3310742	3401124	3464843

;

5-9	2959584	3070935	3144439	3178295
10-14	2565043	2574079	2619921	2700965
15-19	2909182	2773828	2658517	2593034
20-24	3237347	3238978	3175795	3097952
25-29	3065601	3105138	3151950	3182833
30-34	2519521	2642704	2770689	2892770
35-39	2126244	2177943	2230535	2310372
40-44	1904460	1943398	1980949	1997532
45-49	1637504	1663777	1712866	1776544
50-54	1579011	1590865	1589436	1581980
55-59	1231175	1315437	1391283	1451398
60-64	814101	857157	920564	978738
65-69	428067	504598	559278	617471
70-74	290080	265712	260289	274774
75-79	270106	280489	279181	274046
80-84	126568	130457	142685	148550
85 yosh va kattalar	131327	129095	130962	134563

• O`zbekiston aholisi tarkibini o`ziga xos xususiyatlari shundan iboratki, unda yoshlar (16 yoshgacha) va pensionerlar (60 yoshdan yuqori) salmog’i yuqori. 60 yoshdan so`ng esa umumiy aholi sonida ayollar salmog’i yuqoriroq.
• Aholi sonini yoshi bo`yicha guruhlarga ko`paytirib ham hisoblash mumkin. O` holda yoshi kattaligi (Vi) sifatida yosh intervalining o`rtasi olinadi. Masalan, «A» tuman aholisining yoshi bo`yicha soni berilgan. Aholining o`rtacha yoshini hisoblash lozim bo`lsin.

;

Yoshi, yili	Aholi soni, ming kishi	Yosh intervalining o`rtasi	Kishi - yosh soni
1	2	3	4=2x3
0-4 5-9 10-14 15-19 20-25 ------ 100 yosh va undan katta	442,0 401,0 431,4 426,8 451,8 ------ 0,4	2,5 7,5 12,5 17,5 22,5 ------ 103,5	1105,0 3007,5 5392,5 7469,0 10165,5 41,4

Jami

5728,6

-

17185,8

• V=17185,8:5728,6=30,0 yosh
• 13.4. Aholining tabiiy harakati statistikasi
• Har qanday hududning aholi soni uning tuzilishi, tug’ilishi, vafot etishi va migratsiyasi hisobiga o`zgarib turadi. Aholi sonini tug’ilishlar va vafot etishlar hisobiga o`zgarishi aholining tabiiy harakati deb ataladi.
• Aholining tabiiy harakati avvalo mutloq ko`rsatkichlar bilan ifodalanadi: tug’ilishlar soni – T, vafot etganlar soni – VE, tabiiy o`sish soni – (T-VE). SHular qatoriga nikohdan o`tganlar soni – NO`t va nikohdan o`chganlar soni – NO`ch ko`rsatkichlari ham kiradi.
• Aholining tug’ilishi, vafot etishi va tabiiy o`sish darajasi va o`zgarishi kishilar hayotining ijtimoiy-iqtisodiy shart-sharoitlariga bog’liq.

;

• Echim: Jadval ma’lumotlariga qaraganda tuman aholisining o`rtacha yoshi teng:
• V=17185,8:5728,6=30,0 yosh
• 13.4. Aholining tabiiy harakati statistikasi
• Har qanday hududning aholi soni uning tuzilishi, tug’ilishi, vafot etishi va migratsiyasi hisobiga o`zgarib turadi. Aholi sonini tug’ilishlar va vafot etishlar hisobiga o`zgarishi aholining tabiiy harakati deb ataladi.
• Aholining tabiiy harakati avvalo mutloq ko`rsatkichlar bilan ifodalanadi: tug’ilishlar soni – T, vafot etganlar soni – VE, tabiiy o`sish soni – (T-VE). SHular qatoriga nikohdan o`tganlar soni – NO`t va nikohdan o`chganlar soni – NO`ch ko`rsatkichlari ham kiradi.
• Aholining tug’ilishi, vafot etishi va tabiiy o`sish darajasi va o`zgarishi kishilar hayotining ijtimoiy-iqtisodiy shart-sharoitlariga bog’liq.

;

• Bu ko`rsatkichlar avvalo ma’lum davr (masalan, bir yil) uchun mutloq miqdorlarda aniqlanadi va shu jarayonlar xaqida ma’lum fikr yuritish imkoniyatini bersa xam, lekin ular bunday tabiiy xarakatlarning intensivligi (tezligi) darajasini ifodalab bera olmaydi, chunki mamlakatlar aholisi soni xar xil. Masalan, ikkita mamlakatning har birida bir yilda 20 mingdan aholi tug’ilgan bo`lib, u mamlakatlarning o`rtacha yillik aholi soni birinchisida 40,0 mln, ikkinchisida 60 mln. kishiga teng. Tug’ilish darajasi qaysi mamlakatda yuqori yoki past ekanini aniqlash uchun bu jarayonlarning nisbiy darajalari aniqlanadi. Buning uchun tug’ilish, vafot etish va tabiiy o`sish absolyut sonini mamlakatning o`rtacha yillik aholi soniga bo`lish

;