1-Amaliy ish ruda konlarini qazib olishda burg’ilash ishlari

Masala yechimi. Dolotaga bir o’q bo’yicha beriladigan kuchlanish (kN) quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi:

Talab etiladigan aylanish momenti (n∙M) quyidagicha aniqlanadi:

Aylantirgich yuritgichining quvvatini (kVt) aniqlaymiz

Uzatma yuritgichi quvvati (kVt) quyidagicha hisoblanadi:

Shunday qilib, uzatiladigan havoning nazariy miqdori (m³/min) quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi:


2-Amaliy ish
SANOAT PORTLOVCHI MODDALARI KISLOROD MUVOZANATINI HISOBLASH.

Kislorod muvozanati deb berilgan portlovchi modda tarkibida mavjud bo’lgan kislorod miqdorining shu portlochi modda tarkibidagi yonuvchi elementlarni to’liq oksidlash uchun talab etiladigan kislorod miqdoriga nisbatiga aytiladi.Kislorod muvozanati odatda birlik ulushda yoki foizlarda ifodalanadi.

To’liq oksidlanish deganda vodorod bilan kislorod reaksiyasidan suv hosil bo’lishi, uglerod bilan kislorod reaksiyasidan esa karbonat angidrid gazi hosil bo’lishi tushuniladi. Bunda shuningde kmolekulyar azot va kislorod ham ajralib chiqadi. Agar portlovchi modda tarkibida metal mavjud bo’lsa portlash natijasida uning oksidi ham ajralib chiqadi.
To’liq oksidlanish reaksiyasini quyidagicha yozish mumkin:
С+О₂→СО₂+396 kJ/mol;
Н₂+½О₂→Н₂О+283 kJ/mol(suvsuyuqholdabo’lganda);
Н₂+½О₂→Н₂О+241 kJ/mol (suvbug’ holdabo’lganda);
2Al+1.5O₂→Al₂O₃+1671 kJ/mol.
Agar portlovchi moddaС_аН_dN_cO_d ko’rinishida bo’lsa, mos holda uning kislorod muvozanati quyidagicha aniqlanadi (%)

bunda 16-kislorodning nisbiy atom massasi, М_ВВ- portlovchi modda molekulyar massasi.
agar bo’lsa kislorod muvozanatimusbat;
bo’lsa kislorod muvozanatinolli;
bo’lsa kislorod muvozanati manfiy deyiladi.
Kislorod muvozanati nolli bo’lgan portlovchi moddalar portlaganda energiya ajralib chiqishi maksimal miqdorda, zaharli gazlar ajralib chiqishi esa minimal miqdorda bo’ladi.
Kislorod muvozanati manfiy bo’lgan portlovchimoddalarportlagandaportlovchi modda tarkibidagi kislorod miqdoriga bog’liq holda issiqlik ajralib chiqishi kam bo’ladi va zaharli uglerod oksidi hosil bo’ladi, ya’ni
С+0,5О₂→СО+109 kJ/mol.
Ayrim hollarda uglerod qurumi hosil bo’lib portlash vaqtida gazlar hosil bo’lish darajasini pasaytiradi.
Kislorod muvozanati musbat bo’lgan portlovchi moddalar portlaganda energiya ajralib chiqishi kamayadi, chunki bunda zaharli azot oksidi hosil bo’lib issiqlik yutilishi kuzatiladi:
0,5N₂+0,5O₂→NO-90.5 kJ/mol.
2.1-misol.Nisbiy molekulyar massasi 227gr. va kimyoviy formulasi C₇H₅(NO₂)₃ ko’rinishida bo’lgan trotil portlovchi moddasining kislorod muvozanati aniqlansin.