1-amaliy mashg‘ulot. Mavzu: O‘zi ag‘dargich avtomobillar tuzilishi Ishdan maqsad

Qishloq xo‘jalik o‘zi ag‘daruvchilari mineral va mahalliy o‘g‘itlar, yem, 
g‘alla va h.k. yuklarni og‘ir yo‘l sharoitlarida tashish uchun mo‘ljallangan.
Qurilish samosvallaridan kuzovini hajmini kattaligi hamda ikki va uch tomonga 
yukni ag‘darishligi bilan farq qiladi. Bu o‘zi ag‘daruvchilar manevrchanligi, 
o‘tag‘onligi va minimal tezligini pastligi bilan ajralib turadi. Misol tariqasida SAZ-

---

3503, ZIL-MMZ-554M, KAZ-4540, KamAZ-55102 va Ural-5557 rusumlarni 
keltirish mumkin. 
Karyer o‘zi ag‘daruvchilari tog‘ jinslari va qattiq foydali qazilmalarni 
hamda ochiq turdagi tog‘ ishlarida tuproq tashish uchun mo‘ljallangan. Odatda 
bunday avtomobillarni yo‘ldan tashqari avtomobillar deyiladi, chunki o‘qlarga 
to‘g‘ri keluvchi yuklanmalarni kattaligi tufayli bularni odatdagi yo‘llarda 
harakatlanishi mumkin emas.
Bu turdagi o‘zi ag‘daruvchilarga BelAZ, YuKLID, KOMASU va 
KATAPILLER oilasidagi avtomobillar misol bo‘ladi. Bazasini qisqaligi, 
gidromexanik, eletromexanik transmissiya, gidropnevmatik osma, yuqori quvvatga 
ega bo‘lgan dizel (300...2000 kvt) va haydovchi uchun barcha sharoitlar yaratilgan 
kabina bilan jihozlanganligi bilan farq qiladi.
Ommaviy ravishda ishlab chiqarilayotgan yuk avtomobillar shassisiga o‘zi 
ag‘daruvchi qurilma o‘rnatilishi natijasida o‘zi ag‘dargich avtomobillar yaratiladi. 
O‘zi ag‘daruvchi avtomobillar ramasini mustahkamligini va manevrchanligini 
oshirish maqsadida rama va avtomobil bazasini uzunligi, aksariyat qisqartiriladi. 
Ko‘pchilik hollarda o‘zi ag‘dargich avtomobilini tortish xususiyatini yaxshilash 
uchun asosiy uzatmasining uzatish soni oshiriladi. O‘zi ag‘daruvchi qurilma 
platforma va ko‘tarish mexanizmidan iborat. 
O‘zi ag‘daruvchilarni ekspluatatsion sharoitga moslashtirish, tanlash ko‘p 
jihatdan ularni komponovkasiga bog‘liqdir. 11.2 rasmda gidravlik ko‘tarish 
mexanizmli o‘zi ag‘daruvchilarni keng tarqalgan prinsipial sxemalari keltirilgan. 
Sxemalarni bir-biridan farqi platformani ag‘darilish yo‘nalishi, asosiy ijrochi 
organ-gidrosilindrni joylashuvi va ko‘trish mexanizmining tuzilishidadir.