1-amaliy mashg'ulot

Kimyoviy kinetika asoslari

Kimyoviy kinetika fizik kimyoning kimyoviy reaktsiya tezligini o’rganuvchi bo’limidir.

Texnologik jarayon mikrokinetikasini o’rganish asosida ushbu jarayonda kimyoviy reaktsiya tezligi Wк tugrisida ma`lumotni, ya’ni, vaqt  va hajm birligida V kancha modda N xosil bo’lganligini aniqlash mumkin
W_к = (L/V)dN/d, (1-17)
bu yerda N=cV (c- modda kontsentratsiyasi) ekanligini hisobga, olib kimyoviy reaktsiyalar tezligini
W_к = Ld(сV)/Vd) = (L/V)[ сdV/d + V dс/d], (1-18)

yoki

W_к = (с/V) dV/d + dс/d, (1-19)
ko’rinishlarda yozishimiz mumkin.
O’zgarmas hajmda (V=const) kechayotgan reaktsiyalar uchun dV/dt=0 bo’lganligi uchun
W_к = (+/-) dС/dt , (1-20)
bu yerda (+) ishora reaktsiya natijasida modda miqdori ortib borishini, (-) ishora esa reaktsiya natijasidа modda miqdori kamayishini ko’rsatadi;
O’zaro ta`sir qonuniga asosan kimyoviy reaktsiya tezligi, reaktsiyaga kirishayotgan moddalar kontsentratsiyasiga proportsionaldir:
W_к = k^.Cⁿ¹_A^.C_Вⁿ² , (1-21)
bu yerda _n1, _n2 - kimyoviy reaktsiya tartibi; k-kimyoviy reaktsiya doimiysi (с^-1).
Agar kimyoviy reaktsiya bir bosqichda ketayotgan bo’lsa, u elementar hisoblanadi. Elementar kimyoviy reaktsiyalar uchun reaktsiya tartibi va stexiometrik koeffitsiyentlari bir xil qiymatga ega bo’ladi.

Kimyoviy reaktsiya tezligi konstantasi k molekula turiga va haroratiga bog’liq bo’ladi. Ma`lum bir molekula uchun, o’zgarmas haroratda k = const.

Kimyoviy reaktsiya tezligi konstantasi va harorat orasidagi bog’liqlik odatda Arreynius qonuni orqali ifodalanadi,
k = k₀^.е^-Е/RT , (1-22)
bu yerda k₀ - eksponenta oldi koeffitsienti, uning qiymati o’zaro to’qnashayotgan molekulalar soniga bog’liq; E - aktivlik energiyasi, uning qiymati ortishi bilan reaksiya tezligi ko’proq haroratga bog’liq bo’ladi (1.1 -rasm).

k₀ va E kattaliklarining qiymatlari tajriba yo’li bilan aniqlanadi.

1.1- rasm. Aktivlik energiyasini haroratdan