1. Analitik ximiya páni hám oniń metodlari. Analitik ximiya pániniń awil xojaliq pánleri menen baylanisliǵi

Laboratoriya jumisi № 7

Tema: B gruppa vitaminlerine tán sipat reaksiyalar. Fermentlerdiń qásiyetleri, fermentler aktivliginiń temperaturaǵa, ortaliq pH niń tásiri

Júmistiń maqseti: Fermentlerdiń qasiyetleri, fermentler aktivligine temperatura, ortaliq pH tiń tásirin uyrenuw.

Tiri organizminde ushrap turatuǵin bárliq ximyaliq reaksiyalar katalizatorlar járdeminde baradi. Belok tábiyatqa iye bolǵan bunday katolizatorlar fermentler dep ataladi. Ápiwayi beloklardan yáǵniy tek aminokislatalardan turatuǵin fermentler bir komponentli fermentler dep ataladi. Misali ribonukleaza, trepsin, papayin hám basqalar. Eger fermentler quramali beloklardan quralǵan bolsa yaǵniy olardiń quraminda aminokislotalardan tisqari basqa birikpeler hám bolsa olar eki kompanentli fermentler dep ataladi. Fermentlerdiń tásiri hám olardiń aktivligi reaksiyada qatnasip atirǵan zatlardiń kemeyiwi substrat dep ataladi yamasa payda bolip atirǵan zatlardiń artip bariwina qarap belgilenedi. Házirge deyin belgili bolǵan fermentler 6 klassqa bolinedi. Oksidoreduktazalar-oksidlenuw hám qaytariluw reaksiyalardi katalizleydi. Transferazalar-belgili ximyaliq gruppalardi bir birikpeden ekinshi birikpege kóteriliwin táminleydi. Gidrorolazalar-quramali organik birikpelerdiń suw járdeminde maydalanip reaksiyalardi katalizleydi. Liazalar-substrattan suw qatnasuwisiz belgili gruppalardiń ajraluwin katalizleydi. Izomerazalarlar- hár turli organik birikpelerdiń izomerlenuw reaksiyalarin katalizleydi. Ligazalar-ATF yamasa soǵan uqsas nukleozid trifosfatlar energiyasi esabina apiwayi molekulalardan quramali birikpeler payda boliw reaksiyalarin katalizleydi. Fermentler aktivligin aniqlawda ximyaliq usillar menen bir qatarda spektrofotometrik, monometrik, xromatografik, polyarografik hám basqa usillardan keń paydalaniladi. Fermentlerge tan bolǵan ózgesheliklerden biri kerekli pH tiń ózgerisiwiniń seziliwsheńligi boladi yaǵniy hár bir ferment ahmiyetli pH i belgili sanda maksimal aktivlikke iye boladi. Ádette bul san pH tiń aktivligi dep ataladi. Fermentlerdiń aktivligine pH tiń tásirin uyrenuw ushin bir qatar pH i hár turli bolǵan eritpeler tayyarlanadi. Bul eritpelerde ferment aktivligi aniqlanadi.