1. Analitik ximiya páni hám oniń metodlari. Analitik ximiya pániniń awil xojaliq pánleri menen baylanisliǵi

D gruppa vitaminleri

Bul gruppaǵa kiretuǵin vitaminler antiraxit vitaminler boladi. Adam hám haywan organimizinde D vitamini jetispese raxit keselligi kelip shiǵadi.

Haywan organiziminde D, D₁, D₂, D₃ vitamini ushrap olardan eń ahmiyetlileri D₂ hám D₃ vitaminleri boladi.

Olar bir-birlerinen quramlarina kiriwshi uglevodorod shinjirlari menen ózgeshelenedi.

D vitaminleri adam, haywan hám quslar organizminde kaltsiy hám fosfor elementlariniń almasiwi hám suyektiń payda boliwi buziladi, sebebi aziq awqatlar menen qabil etilgen kalsiy hám fosforlar ishekten qanǵa hám onnan suyek toqimalarina ótpey qaladi. Nátiyjede insan hám haywanlardiń jasliq dawirinde raxit, ulken jaslarda osteomalyasiya (suyektiń jumsaq bolip qaliwi) hámde osteoporoz suyektiń tesiliwi kesellikleri payda boladi. Raxit ostemolyasiya kesellikleri nátiyjesinde kópshilik suyekler, asirese baltir, kókrek qápesi, bas suyegi siyaqlilar qiysiq óse baslaydi, yaǵniy kókrek qápesi bórtip shiǵip ketiwi, ayaq suyekleriniń iyiliwi, bas suyeginiń ulkeyiwi yamasa bir tárepke ósiwi, omirtqa suyekleri qiysiq bolip qaliwi. Quslar mayeginiń qabiǵi juqa bolip qaladi hátte derlik qabiqsiz máyek tuwadi. D avitaminozi organizmlerde siltili fosfotaza fermentiniń aktivligi 100-200 márte tezlesedi.

Keyingi jillarda D vitaminleriniń organizmlerde judá kushli uyrenilmekte. D₃ vitamini óz - ózinshe biologiyaliq aktiv zat emes. Lekin ol biologiyaliq aktiv birikpe sipatinda tán alinatuǵin, gormonal aktivlikke iye bolǵan (bawir hám buyrekte sintezlenedi) 1.2,5-digidroksixolekalsiferol dep ataliwshi ximiyaliq birikpeniń sintezleniwinde qatnasiwi aniqlanǵan. Buniń ushin D vitaminleri 2 basqishta, yaǵniy alidin bawirda, keyin buyrekte gidroksillenedi hám payda bolǵan 1,2,5 digidroksixolekalsiferol suyek toqimalarinda kalsiy hám fósfordiń ózlestiriliwin támiyinleydi.