1. Analitik ximiya páni hám oniń metodlari. Analitik ximiya pániniń awil xojaliq pánleri menen baylanisliǵi

5-Tema: Kolloid eritpelerdiń aliniwi hám tazalaniwi.

Jobasi:

1. 
   Kolloid ximiya pániń rawajlaniw tariyxi.
   
2. 
   Dispers sistemalar haqqinda tusinikler.
   
3. 
   Kolliod eritpelerdiń aliniwi hám tazalaniwi.
   
4. 
   Dializ hám elektrodializ usillari
   

Kolloidliq ximiya – daslepki waqitlari fizikaliq ximiyaniń bir bólimi bolip esaplanar edi. Sońinan fizikaliq ximiyaniń tez rawajlaniwi sebepli, asirese kolloid ximiyaniń metodlardari, soniń shinde ultromikroskopiya, elektron mikroskopiya, ultrotsentrafugalaw usillar, elektroforez h..t.basqa usillar rawajlanip eksperimentler natiyjeleriniń toplaniwi kolloid ximiyaniń aldińǵi pán bolip qalipplesiwine alip keldi.

Italiya ilimpazi Franch sko Selmi XIX asirdiń 40 jillari ayirim eritpelerdiń anomal qásiyetleri barliǵin aniqladi. Bul eritpeler házirgi kózqaras penen kolloid sistemalar esaplanadi. Bul eritpeler nurdi jayadi, bul eritpelerge sol eritpeler menen hesh tasirlespeytuǵun ekinshi bir eritpeniń juda az muǵdarin quysaqta shókpe tuse baslaydi. Edette bul eritpelerdi tayarlawda zattiń eriwi hám shokpege tusiwi temperatura ózgeriwi menen barmaydi. Al, sol eritpelerde misali: krisstall zatlar erigende temperatura ózgeredi. Selmi bul eritpelerdi psevdo eritpeler (jalǵan eritpeler) dep atadi. Házirgi waqitta bul eritpeler zoller dep ataladi.

Ótken asirdiń ekinshi yariminda Angliyaliq ximik Tomas Gremm Selmi izertlegen eritpelerdi izbe-izlik penen teksere otirip, bul eritpelerdi kolloidlar dep atadi. Sebebi, kley “jelim” grektiń “kolla” sóznen alinǵan bolip ol naǵiz(tipik) kolloid eritpe esaplanadi.

Biz XIX asirdinń 60 jillari belgili bolǵan kolloid eritpelerdiń ayirim qásiyetleri menen tanisip shiǵadi.

1.Barliq kolloid eritpeler nurdi jayiw uqibina iye, basqasha aytqanda opalestsentsiyalaniw qásiyetine iye. Tindal buni bilay islegen, ol qarańǵ’i ortaliqta kishkene tesiksheden nur ótkerip, jolina kyuvetaga kolloid eritpe hám linza qoysaq qaptaldan qaraǵanda ashiq nurlanǵan konus kórinedi. Buni Tindal konusi dep ataydi.

2. 
   Bólekshelerdiń diffuziyasi kolloid eritpelerde juda aste ótedi.
   
3. 
   Kolloid eritpeler juda tomen osmos basimǵa iye.
   

4.Kolloid eritpeler dializ qasiyetine iye.

5. Shin eritpelerge salistirǵanda, shin eritpeler turaqli bolsa, kolloid

eritpeler turaqsiz bolip keledi, olar sirtqi azǵana tasir natiyjesinde koagulyatsiyaǵa
ushiraydi.

6. Kolloid eritpeler elektroforez qasiyetine iye boladi. Yaǵniy elektr maydaninda kolloid eritpe bóleksheleri elektrodqa tartiladi.

Kolloid sistemalar suyiq hám qatti bolip keledi. Kolloid sistemalarga suw puwlari duman, tutin, metallardiń kolloid eritpeleri, organikaliq boyaw, sabin emulsiya, sut, shoyin h.t. basqa zatlar kiredi.