1. Ҳазм қилиш типлари. Оғиз бўшлиғида ҳазм қилиш

Fiziologiya
1. Ҳазм қилиш типлари. Оғиз бўшлиғида ҳазм қилиш.

Iste‘mol qilingan ovqat og‘iz bo‘shlig‘ida qayta ishlana boshlaydi va ovqatni
maydalash, so`lak bilan namlash, luqma shakllashdan iborat bo`ladi. Faqat ba‘zi
moddalar (uglevodlar) kimyoviy jihatdan qayta ishlana boshlaydi xolos, chunki so`lakda fermentlar faolligi sust, ovqatning og‘iz bo‘shlig‘ida bo`lish vaqti 15-18sekund bilancheklangan

2. Сўлак безларининг секретор фаолияти. Сўлакнинг таркиби ва унинг аҳамияти

So;lak uch juft yirik va juda ko‘p mayda so`lak bezlari
mahsulotidir. Yiriklari quloq oldi, jag‘ osti va til osti bezlari. Mayda bezlar esa til,jag‘va tanglayni qoplagan shilliq pardada joylashgan. Bu bezlar ishlab chiqaradiganso`laktarkibidagi shilimshiq modda (mutsin) va oqsillar (seroza) nisbati bilan farq qiladi. Shilimshiq bezlar til ildizida va tanglayda joylashgan. Ularishlabchiqarganso`lakquyuq, chunki unda mutsin miqdori ko‘p. Quloq oldi vatilningyonyuzasidajoylashganmayda bezlar soiagida oqsil ko‘proq, mutsin deyarli yo‘q. Bu seroz bezlarning soiagi
suyuq. Jag‘ osti va til bezlari ham seroz, ham shilimshiq hujayralarga ega. Ular va tilninguchi, lunj va lablardagi mayda bezlar aralash bezlardir. Aralash bezlar aralash (hamshilimshiq, ham oqsilli) so`lak ajratadi.
Yirik bezlarda hosil bo`lgan so`lak so`lak yo`llariga yig‘ilib, og‘iz bo‘shlig‘iga
chiqadi. Odamning so`lak bezlari doim so`lak ajratib turadi. Ovqat yeyilmaganda
ajraladigan so`lak miqdori 0,3-0,24 ml/min. Bu so`lak og‘iz bo‘shlig‘ini namlab turishuchun kerak. Vqat chaynnaganda so`lak ajralishi juda ko‘payib, bir daqiqada 3-3,5 ml gayetadi. Bir kecha-kunduzda 0,5-2,0 litr so`lak ajraladi.
So`lakning ovqatni namlab, ovqatni yumshatishini aytib o‘tgan edik. Bundan tashqari,so`lak tarkibidagi suv ovqatdagi ba‘zi moddalarni eritib, ovqatning ta‘mini sezishimkonini beradi. Moddalar erimasa, ta‘m sezuvchi retseptorlarni qo‘zg‘ata olmaydi.So`lakdagi shilimshiq ovqatdagi zarrachalarni bir-biriga yopishishini va tayyor luqmaniqoplab, yutishni yengillashtiradi. So`lak bilan ajraladiganlizotsimfermentivarodontuzlari bakteritsid va bakteriostatik ta‘sirga ega. So`lak sal quyqalangan, cho‘ziluvchan suyuqlik. Aralash so`lakning pH 5,8-7,4.Ajralaish tezligi oshsa, so`lakning muhiti ishqoriy tomonga siljiydi. So`lakning 99,4-99,5% suvdan iborat. 0,5-0,6% ga teng bo`lgan quruq qoldiqda 0,2% chamasidaanorganik, 0,4% organik moddalar bor. Na+, K+,Ca2+ kationlari, CI- va HCO3- anionlarianorganik moddalarning asosiy qismi. Anorganik moddalar miqdori so`lak ajralishtezligi oshishi bilan ko‘payadi, ammo har qanday sharoitda ham so`lak gipotonik bo`ladi.So`lakning organik moddalari mukopolisaxaridlardan, glikoproteinlardan, oqsillardan(shu jumladan, ferment oqsillardan) iborat. Faqat uglevodlarni parchalovchi fermentlar
yetarlicha faol. Ulardan asosiysi α-amilaza. Bu ferment kraxmal va glikogen kabi
polisaxaridlarni dekstrinlarga, qisman disaxarid maltozaga va oz miqdorda glukozagacha
parchalaydi.Amilaza muhit neytral yoki kuchsiz ishqoriy bo`lganda o‘z faolligini ko‘rsatadi.Ovqatni chaynash vaqti qisqa bo`lganidan, ovqat polisaxaridlari juda oz miqdordaparchalanadi. Maltozani parchalovchi maltazanin umuman faolligi past. Shuning uchunog‘iz bo‘shlig‘ida oziq moddalarning kimyoviy qayta ishlanishi boshlanadi xolos.So`lak bezlari qonga, qisman so`lak tarkibida og‘iz bo‘shlig‘iga kallikrein ajratadi. Bugormonsimon peptid kininlar, xususan bradikinin hosil bo`lishida ishtirok etadi.Bradikinin esa tomirlarni kengaytirib, ko‘pgina a‘zolarning, jumladan so`lak bezlariningfaoliyatiga ta‘sir qiladi.

3. Чайнаш. Ютиш, унинг фазалари