1. Ҳазм қилиш типлари. Оғиз бўшлиғида ҳазм қилиш

CHAYNASH
Og‘izga tushgan ovqat qattiq bo`lsa, chaynaladi. Ovqatni chaynashda yuqori va pastkitishlar, chaynash muskullari, til, tanglay, lunj va og‘iz bo‘shlig‘i tubi ishtirok etadi.Chaynash reflektor akt. Og‘izga tushgan ovqat u yerdagi turli retseptorlarni qo‘zg‘atadi.Afferent impulslar uchlik nervi orqali uzunchoq miyadagi chaynash markaziga yetibboradi.Markazda shakllangan efferent impulslar uchlik nervining efferent tolalari bo‘ylabchaynash muskullariga yetadi. Chaynashni boshqarishda chaynash muskullariningproprioretseptorlaridan markazga intiluvchi impulslar katta ahamiyatga ega. Chaynashmuskullari juda baquvvat. Ular qisqarganda yuqori va pastki orasida hosil bo`ladiganbosim o‘simlik va hayvon to‘qimalaridagi pardalarni yemirish uchun yetarli bo`ladi.Chaynalganda ovqat tishlar o‘rtasidagi oraliqda bir necha marda ag‘dariladi,maydalanadi, so`lak bilan aralashib, yumshaydi. Ovqat chaynab bo`lingandan keyin tilustiga yig‘iladi, luqma holiga keltiriladi va yutiladi.

YUTISH
Tuxumsimon luqmani til ustidan halqumga tushirish balan yutishning birinchi –
ixtiyoriy bosqichi boshlanadi. Luqmani harakatga keltirish bir talay muskul va
tuzilmalarning uyg‘unnlashishini talab qiladi. Til muskullari, til osti suyakni siljituvchiva hiqildoqni ko‘taruvchi muskullar qisqarishi, yumshoq tanglayning ko‘tarilishi hiqildoq usti tog‘ayning siljishi natijasida burun yo`llari va nafas yo`llarining og‘ziberkiladi., luqma halqumga tushadi. Luqmadan yuqoriroq bo`lgan halqa yo‘nalishdagimuskullar qisqarib, uni qizilo‘ngachga siqib chiqaradi. Shu bilan yutishning ikkinchi –tez beixtiyor (halqum) bosqichi tugab, uchinchi – sekin beixtiyor (qizilo‘ngach) bosqichiboshlanadi.Qizilo‘ngachning harakatlanishi yutish harakatlariga bog‘liq. Uni yutish reflektor yoibilan yuzaga chiqaradi. Bu toiqinsimon harakatlar qizilo‘ngachning yuqori qismidanboshlanib, me‘da tomon tarqaladi. Yutilgan ovqatdan yuqoriroqdagi halqa muskullar
qisqarganda, luqmadan pastdagilari bo‘shashadi va bu yerda qizilo‘ngach kengayadi,luqma me‘da tomon siljiydi. Keyingi lahza qizilo‘ngachning hozir kengayib turgan qismitorayib, luqmadan pastroqdagi qismi kengayadi. Shu tarzda yutilgan ovqat 8-9 sekunddavomida me‘daga yetadi. Suyuqliklarning qizilo‘ngachdan o‘tish tezligi ancha yuqori.Yutish harakatlari bo`lmaganda, me‘daning qizilo‘ngachga tutashgan qismi – kardiyaberk turadi. Yutilgan ovqat qizilo‘ngachdan o‘tib, bu yerga kelganda, kardiya reflektor
yoi bilan ochiladi va ovqat me‘daga tushadi. Me‘da toiib ketsa, kardiya tonusi ortib,
me‘dadagi ovqatni qaytib qizilo‘ngachga o‘tishiga yoi qo‘ymaydi.
Adashgan nerv qizilo‘ngach harakatlarini jonlantirib, kardiyani berkitib, qizilo‘ngachharakatlarini tormozlaydi.Yutish markazi nafas va qon aylanishni boshqaruvchi markazlar bilan o‘zaromurakkab munosabatda. Ovqat zarrachalari nafas yo`llariga o‘tib ketmasligi uchunyutish vaqtida nafas olmay turish zarur. Bu munosabatlar shu shartni ta‘minlaydi.Bundan tashqari, yutish vaqtida yurakning urishi tezlashadi.

4. Ошқозонда ҳазм қилиш. Ингичка ичакда ҳазм қилиш.