1. Ҳазм қилиш типлари. Оғиз бўшлиғида ҳазм қилиш

45Шартли рефлексларни ишлаб чиқиш усуллари. Shartli refleks vujudga kehshi uchun miya po'sllog‘idagi shartli signalni qabul
qiluvchi markaz bilan shartsiz refleks markazlari o‘rtasidagi vaqtincha aloqa o'matilish
kerak. shartli refleks hosil qilinishi jarayonida ba- jariladigan ishlarni va sodir boladigan hodisalarni tasawur qilib ko'rayhk. Birinchidan, ma‘lum shartsiz refleksni, masalan, ovqat ta‘sirida solak ajralishi refleksini bolajak shartli rsfleks uchun negiz qilib oldik, deylik. Ikkinchidan, bu refleks uchun befarq (indefferent) bo'lgan signalni, chunonchi, qo‘ngiroq tovushini shartli signal qilib olarniz. Shartli signalning o‘zi solak ajrahshi chaqirmaydi.Endi shartli signalni qollab ko‘ramiz, ya‘ni qo‘ng‘iroq chalarniz va shu ondayoq
shartsiz refleksni chaqiramiz — itga ovqat beramiz. Bunda solak bezlari qo‘zg‘alib,
so`lak ajrata boshlaydi. Bir necha kun davomida bir necha martadan shartli signalni
ovqat bilan bog‘liq holda qollasak, shartli signalning o‘ziyoq (qo'ng‘iroq) ovqat
berilmasada, solak ajralishini yuzaga keltiradi. Nima uchun solak bezlari uchun iigari befarq boclgan qo‘ng‘iroq, endi solak ajralishiga sabab bo`ladi? Gap shundaki, shartli refleksni vujudga keltirish jarayonida har gal ikkita shartsiz refleks chaqiriladi va miya po‘stlog‘ida ikkita
markaz qo'zg‘aladi. Birinchisi — qo'ng‘iroqdan chiqqan tovushni chamalash refleksi
(hayvon qulogining dikkayishi, boshning tovush kelgan tomonga burilishi va bir qator
vegetativ o‗zgarishlar). Bu refleksning yuzaga chiqishi po'stloqdan pastdagi (to‘rt tepalik) va po‘stloqdagi (chakka sohasi) markazlarning qo‘zg‘lishiga bog‘liq. Ikkinchisi ovqat ta‘sirida yuzaga chiqadigan solak ajralishi refleksi. Uning yuzaga chiqishi ham po‘stloqdan pastdagi va po'stloqdagi markazlarning qo‘zg‘alish natijasi hisoblanadi.