1. basketbol o’yin tarixi basketbolni rivojlanish tarixidan o’zbekistonda basketbolni rivojlanishI

2. BASKETBOLNING RIVOJLANISh TARIXIDAN

Rossiya xududida basketbol 1906 yildan o’ynala boshladi. Basketbol komandasini birinchi bo’lib Peterburgdagi «Mayak» jamiyati tashkil o’tildi. Mayakchilarning tirishqoqliklari natijasida basketbol boshqa tashkilotlardi va o’quv yurtlarida keng tarqala boshladi. Bu komandaning o’yinchisi Stepan Vasilevni «Rus basketbolining otasi» deb bejiz aytmaydi. Chunki u butun umrini sportning shu turiga bag’ishlangan Mamalakat qahramoni unvoniga 20 marta erishgan MASK komandasi eng ko’zga tashlangan, kuchli jamaodir. Shu unvonni Tblisining dinamochilari 4 marta, Riga armiyachilari 3 marta, Moskvaning dinamachilari 12 va Kaunasining «Jal’girist» komandasi, Lelingradning «Burevestnik» hamda Tiblisning ofitserlar uyi komandasi ikki marttadan qo’lga kiritishga muvaffaq bo’ldilar. Oltin mukofatlarni Moskvaning «Lokomativ» va Lelingradning «Spartak» komandalari bir martadan olishdi.

Basketbol o’yini tez rivojlana bordi. 1936 yilda Olimpiyada o’yiplari dasturiga kiritildi. Havaskor basketbolchilar uyushmasi — FIBA tuzildi. O’yip koidalari takomillasha bordi. Uyinchilar soni 5 nafar bo’lib qabul qilindi. Har bir savatga tushirilgan to’p uchun 2 ochko, 9 metrli masofadan tushirilgan to’p uchun 3 ochko va jarima to’plariga 1 ochkodan belgilandi. To’pni o’yinga kiritish shit ostidan yoki ko’ndalang chiziqtsan ruxsat etildi. Avvalgi davrlarda to’pni o’yinga maydon urtasidan kiritilar, xakam ikki o’yinchi o’rtasida to’pni yuqoriga uloqtirar va epchil, uzup bo’shti o’yinchi to’pni egallab olar edi. Keyingi davrlarda bu koida yuqoridagi qoida bilai o’zgartirildi.
Uyin tezkorligini oshirish maksadida 10 sekundli koida qabul qilindi. bunga asosan go’p egallagan o’yinchi 10 sekund davomida sherigiga chiqarishga majbur aks xolda jarima belgilanadi. Keyshgchalik 24 sekundli koida ham kabul qilindi bu qoidada to’p egalLagan gurux 24 sekund davomida xujumni yakunlashi kerak. O’yin yangi ixtiro etilgan davrlarda uzun bo’yli o’yinchilar shit tagida turib olib xar bir xujumni bartaraf etar edilar. Shuning uchun ko’p xollarda xujumlar samarasiz va o’yin zerikarli bo’lib qolgan edi. Bo’yi uzun o’yshgchilarni, ximoyachi va xujulgchilarning xarakatlarini samarali qilish hamda xujum zonasida harakatlarni chegaralash maqsadida 3 sekund koidasi kabul qilindi. Bu qoidaga ko’ra shitning oschidagi zonada o’yinchilarni 3 sekundan ortik turigai takiklanadi.
Har bir bo’lim hujum va himoyada qo’lla:liladigan texnik usullarning gruppalaridan tashkil topadi. Usul gruppalari ularnyng har-xil o’yinlar bilan bajarilishini o’z ichiga oladi. Oyoqlarni to’g’ri ishlata bilish va chalg’itish usullari ikkala bo’limga ham qarashlidir.
Usullarning airim bajarilish yo’llari o’z navbatida. bajarilish xarakteriga ko’ra bir-biridai farq qiladi. Masalan, usulii bir joyda turib, harakatda bo’lganda yoki-sakraganda bajarish mumkin.