1-bilet Mexanik harakat turlari. Harakatlarning mustaqillik prinsipi

Wb 
 
 
14-bilet
1. Garmonik tebranishlar.
Turmushda uchraydigan harakatlarning ba‘zilari teng vaqt oralig‗ida takrorlanib 
turadi. Bunday harakatlar davriy harakatlar deyiladi. Davriy harakatlar orasida 
jismning muvozanat vaziyati atrofi da goh bir tomonga, goh ikkinchi tomonga 

---

Bellashuv.uz
qiladigan harakati ko‗p uchraydi. Jismning bunday harakati tebranma harakat 
yoki qisqacha tebranishlar deyiladi. 
Muvozanat vaziyatidan chiqarilgan jismning o‗z-o‗zidan ichki kuchlar 
ta‘sirida qiladigan tebranishlari xususiy (erkin) tebranishlar deyiladi. 
Tebranayotgan jismning muvozanat vaziyatidan uzoqlashish masofasi uning 
siljishi (x) deyiladi. Muvozanat vaziyatdan eng katta chetlashishga tebranish 
amplitudasi (A) deyiladi. 
Mexanik tebranishlarni kuzatish uchun prujina uchiga mahkamlangan yukning 
tebranishlari bilan tanishaylik (5.1-rasm). Bu rasmdagi prujinaga mahkamlangan 
yuk gorizontal sterjenda ishqalanishsiz harakatlana oladi, chunki sharchaning 
og‗irlik kuchini sterjenning reaksiya kuchi muvozanatlaydi. Prujinaning elastiklik 
koeffi tsiyenti k, massasi hisobga olinmas darajada ki chik. Tizimning massasi 
yukda, bikrligi esa prujinada to‗plangan deb hisoblash mumkin. 
 
2. Yorug‘lik oqimi. Yorug‘lik kuchi. Yoritilganlik qonuni.
Yorug‗likning ko‗zga yoki boshqa qabul qiluvchi qurilmalarga ta‘siri, ushbu 
qabul qiluvchi qurilmalarga berilgan yorug‗lik energiyasi bilan belgilanadi. Shu 
sababli yorug‗likning energiyasi bilan bog‗liq energetic kattaliklar bilan 
tanishamiz. Mazkur masalalarni o‗rganadigan bo‗lim fotometriya deb ataladi. 
Fotometriyada ishlatiladigan kattaliklar yorug‗lik energiyasini qabul qiluvchi 
asboblarning nimani qayd eta olishlariga bog‗liq holda olinadi.