1. Biofizika va radiobiologiya fani, uning predmeti

m

V

m

V

E

6

9

3

10

25

10

8

10

200















 

---

 Shuni aytib o’tish kerakki dielektrik sifatida  ishlatiladigan chinni bu 

kuchlanganlikdan yuz marta kichik kuchlanganlikda «teshiladi». Menbrananing 

nisbiy  dielektrik singdiruvchanligi 2 - 6 ga teng.  

 Suyuqliklarda elektr toki. Elektrolitlar va ularning  tirik  organizm  

takibidagi hujayralar funksiyasidagi ahamiyati. 

Suyuqliklar ham xuddi qattiq jismlar kabi, o’tkazgich yoki izolyator bo’lishi  

mumkkin. Elektr tokini o’tkazuvchi suyuqliklar biologiyada katta ahamiyatga ega. 

Masalan: tuzlar, kislotalar, ishqorlarning suvdagi  eritmasi va ayrim organik  

birikmalar shular jumlasidandir. 

 

Elektr tokini o’tkazadigan  suyuqliklarga  elektrolitlar deyiladi.  Yuqorida 

aytilgan moddalar suvda eriganda ionlarga dissosialanadi. Elektrolitik  dissosasiya 

darajasi   

0

n

n

L



 

Bunda  n- dissasiyalangan malekulalar soni.n

0 – 

umumiy 

molekulalar soni 

Dissosasiyaga teskari jarayonga rekombinasiya deyiladi. Birlik yuzadan 1 

sda o`tuvchi tok zichligi   

)

(

























n

n

q

j

j

j

             (1.53) 

 

Agar 1 ta malekula 2 ta ionga dissosiyalansa u holda n

+ 

 va n

-

 ionlar  

konsentrasiyasi bir xil bo’ladi. Demak n

+

 = n

-

 = l n 

Elektr maydonida  ionga ikkita kuch ta’sir qiladi. F

e

=qE va                          





r

F

ish





6

 barqaror harakatda F

e

= F

ish 

(3.16)  yoki 





r

qE





6

 

(1.54)  

Bundan  

r

q

U



6



 

- ionlarning harakatchanligi deyiladi. 

Ionlar harakatchanlagi juda kichik M; 25

0

Cda vodorod ionlarining  

harakatchanligi 36,2  10

8 

m

2

/V.s

 

kaliyniki 7,6  10

-8

 m

2

/Vs, xlorniki 7,9  10

-8

m

2

/V.s . 

Demak (2) ni yidagicha yozish mumkin. 

 

 

E

u

u

qn

J

)

(









      

E

J





 

Bunda 

)

(









u

u

qn



– suyuqlikning solishtirma elektr 

o’tkazuvchanligi deyiladi.(5) suyuqliklar uchun Om qonunidan iborat           





1



   solishtirma qarshilik.  



 – qon uchun 1,66 om m, muskul 2om m 

 

Ichki organlar 3-5 om m, miya va nerv to`qimasi uchun 15 om m 

Yog’ to’qimasi 50 om m, quruq teri 10

5

 om m, suyak 10

7

 om.m 

Agar harorat oshsa harakatchanlik oshadi va qarshilik kamayadi (metallarda 

teskari). Elektrodga yetib kelgan ionlar neytrallashib o’tirib qoladi. Anionlar 

anodga, kationlar katodga. T.Elektrolidlardan tok o’tganda modda ajralib chiqish 

jarayoniga elektroliz deyiladi. 

 

Faradey 1836 y elektroliz qonunlarini aniqladi. 

 1- qonun. Elektrodda ajralib chiqqan modda massasi eritmadan o’tayotgan 

tok kuchiga va uning o’tish vaqtiga praporsionaldir. 

---

(1.55) 

 

k=m/q – shu moddaning elektroximiyaviy ekvivalenti deyiladi. 

q=1 bo’lsa, k=m, ya’ni elektrokimyoviy ekvivalent deb eritmadan 1Kl 

zaryad o’tganda ajralib chiqqan modda massasiga aytiladi. A/Z – moddaning 

ximiyaviy  ekvivalenti, A - atom massa 

 

Z – valentlik u holda 

Z

A

F

k





1

    (1.56) 

 

 2-qonun. Moddaning eyektroximiyaviy ekvivalenti uning ximiyaviy 

ekvivalentiga to’g’ri proporsionaldir. 

 

(1.55) va (1.56)  dan birlashgan qonunni olamiz 

FZ

AJt

q

Z

A

F

m









1

      (1.57)         

Z

A

m



 bo’lsa          F=q    bo’ladi. 

 

 Faradey soni kattalik jihatidan shunday elektr miqdoriga tengki, bu elektr 

miqdori eritma orqali o’tganda elektroda 1 kg.ekv. modda ajralib chiqadi. 

 

 

 

F= 96500 Kl/kg. ekv 

     Elektrolizdan mis, alyuminiy olishda, nikellash, xromlashda, nusxa 

ko’chirishda, galvanaplastikada foydalaniladi.