1. Biofizika va radiobiologiya fani, uning predmeti
( Magnit maydon tabiati va asosiy fizik xarakteristikalari)
Download 1.37 Mb. Pdf ko'rish
|
1-Maruza sirtqi1
|
( Magnit maydon tabiati va asosiy fizik xarakteristikalari)
Bu bo‘limda biz 4 ta fundamental qonunlardan biri bo‘lgan elektromagnetizmni qarab chiqamiz. Siz mikroskop ostida mikroblarni ko‘rayotirsiz. Ba’zi mikroblar buyum stolida ko‘chib yuradi. Bunda ko‘chishga moyil aniq yo‘nalishni topish qiyin. Key ingi urinishlarda ham buni ko‘rish mumkin. Mikroskopni bursangiz ham hech narsa o‘zgarmaydi. Bu natijalardan so‘ng siz hayron bo‘lasiz. Qanaqadir tashqi kuch borga o‘xshaydi? Og‘irlik kuchi vertikal ta’sir qiladi va gorizontal yo‘nalishda mikroskop orientatsiyasiga bog‘liq emas. Siz mikroskopni boshqa xonaga qo‘ysangiz ham shu holat takrorlanadi, ya’ni bakteriyalar bir tomonga harakat qiladi. Uchinchi xonada stolga magnit o‘tkazamiz, bu holda bakteriyalar boshqa tomonga harakat qiladi va mikroskop harakatiga bog‘liq. Emas magnit qutbi o‘zgarsa,bakteriyalar harakatning harakat yo‘nalishi ham o‘zgaradi. Magnit yordamida bakteriya harakatini boshqarish mumkin. Siz bakteriyalar magnitga sezgirligini ko‘rasiz. Haqiqatan ham bakteriyalarda mikroskopik tartib bilan joylashgan doimiy magnitlar mavjud ekan. Bu hodisa 1975 yilda aniqlangan edi. 5.3 rasmda juda kichik bakteriyalarda magnitlar joylashuvi ko‘rsatilgan. Bakteriyalar uchun magnitning ular hayotidagi rolini aniqlash mumkin. 5.3-rasm. Har birining o`lchami 100 nm dan bo`lgan magnit zarrachalar zanjiridan tashkil topganmagnit bakteriyalar.. Ular magnitning shimoliy qutbiga togigagina emas yor matnitining shimoli tomon ham xarakatlanadi va loyqa suvda ham magnit maydoni tufayli o‘z yo‘lini topib oladi. Boshqa hayvonlar ham, masalan, asalari, baliqlar, qushlar ham mikroskopik magnitlari bo‘lib, yo‘lini topib oladi. Xolodelnikdagi rasmni ushlab turuvchi magnit metalldagi magnit bilan ta’sirlashib ushlab turadi. Bu bobda magnit maydonining hosil bo‘lishi va harakatini o‘rganamiz. Miyadagi neyronlar ham shu xususiyatga ega. 1. Magnit kuchlar va maydonlar. Odamzod magnitni aniqlagandan so‘ng uning xossalari va hosil bo‘lish mexanizmini o‘rganishga kirishdi. Tabiatda magnitik 𝑭𝒆 𝟑 𝑶 𝟒 mineral va temir buyumlarda kuzatiladi. (5.4 rasmda magnit ko‘rsatilgan) Magnitlar orasidagi tortishish va itarilish mineral atomida yuz berayotgan jarayonlar natijasidir. 5.4-rasm. Magnit kuch chiziqlarini korsatuvchi temir kukunlari. Kompas ignasi magnit yoniga joylashtirilganda uning magnit kuch chiziqlari bo`ylab joylashuvi. Oddiy kompas strelka yordamida magnitning yo‘nalishi va hatto kuchini aniqlash mumkin.shunday qilib, kompas strelkasini elektrmaydonidagi zaryad kabi tasavvur qilish mumkin. Keyinchalik ko‘rsatamizki kompas strelkasi ta’sirida aylanadi. Keyinchalik biz elektr toklar yordamida magnit maydonining hosil bo‘lishini ko‘rib chiqamiz. Mikrotoklar nimaligini ko‘ramiz. Hozirgi magnit maydoni va elektr zaryadi orasidagi ta’sirini ko‘rib chiqamiz. Faraz qilaylik 𝑩 ⃗⃗⃗ bir jinsli magnit maydoni fazoda mavjud bo‘lsin. Bu fazoda 𝑸 zaryadga ta’schir etuvchi magnit kuchlarini aniqlaymiz. Avvalambor, shuni ta’kidlash kerakki, zaryad harakatsiz bo‘lsa, magnit kuchlari bo‘lmaydi. Agarda zaryad magnit maydoniga perpendikulyar 𝑽 tezlik bilan harakatlansa, unda kuch paydo bo‘ladi. 𝑭 𝑴
⃗⃗⃗ ⊥ 𝑩 ⃗⃗⃗) Download 1.37 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|