1. Biofizika va radiobiologiya fani, uning predmeti

 

Magnit kuch tezlik va magnit maydoniga perpendikulyar bo‘ladi. Kuch yo‘nalishi 

o‘ng qo‘l qoidasiga asosan topiladi. 

Magnit induksiya birligi SI sistemada Tesla (T). 

𝟏𝑻𝒍 = 𝟏𝒏 ∙ 𝒔/𝒌𝒍 ∙ 𝒎 

1 tesla katta birlik hisoblanadi. Masalan, erning magnit maydoni 

𝟎, 𝟓 ∙

𝟏𝟎

−𝟒

 𝒕𝒍 ga teng. 

𝑻𝒍 dan kichik birlik Gauss 𝟏𝟔 = 𝟏𝟎

−𝟒

 𝒕𝒍, u holda erning magnit maydon 

induksiyasi 0,56 ga teng. Magnit maydoni ta’sirida bu zaryadning traektoriyasi 

qanday bo‘ladi? Kuch tezlik vektoriga perpendikulyar bo‘lsa, u holda zaryad 

tezligi o‘zgarmas va unga markazga intilma ta’sir qiladi va uning yo‘nalishi 

o‘zgaradi. Demak, zaryad yopiq aylana bo‘ylab harakat qiladi. Bunda magnit 

maydon zaryadni aylana bo‘ylab harakat qilishga sababchi bo‘ladi. 

Shunga asosan Nyutonning ikkinchi qonuni va markazga intilma tezlanishni 

e’tiborga olib, quyidagi tenglamani yozamiz: 

𝑭

𝑴

= 𝒒𝒗𝑩 = 𝒎𝒂 =

𝒎𝒗

𝟐

𝒓

 , 

Bunda 

𝒎 − zarracha massasi, 𝒓 − aylana radiusi. Bu tenglamani echish 

uchun 

𝒒

𝒎

=

𝒗

𝒓𝑩

 ni yozib olamiz. U holda 

𝒎 = (

𝒆𝒓

𝟐

𝟐𝒗

) 𝑩

𝟐

. 

Mass spektrometr sxemasi. Massa koeffisentiga binoan musbat ionlarning siklik 

yo`l bo`yicha radiusdan bog`lanishi. B-nuqtalar magnit kuch chiziqlari uchlarining 

biz tomon yo`nalishini ko`rsatadi. 

Bundan zarracha 

𝒓 radiusli orbita bo‘ylab doimiy tezlikda harakat qilishini 

ko‘rish mumkin. Bu esa mass – spektrometrlarda qo‘llaniladi va unda nisbiy massa 

va ionlar miqdorini aniqlashda qo‘llaniladi. 17.5 rasmda ko‘rsatilgandek musbat 

ionlar potensiallar farqida tezlashtirilib EV energiya oladi. So‘ng u bir jinsli magnit 

maydoniga tushib aylana bo‘ylab harakatlana boshlaydi. Bundan biz ion massasini 

aniqlab olishingiz mumkin. 

𝒆𝑩 =

𝟏

𝟐

𝒎𝒗

𝟐

 bunda 

𝒗 = √

𝒈𝒆𝑽

𝒎