1. Biologiya o‘qitish uslubiyatining asosiy maqsadi va vazifalari nimalardan iborat?

38.Bilim nima ta’rif bering? 
Bilim – narsa va hodisalarning muhim belgi va xususiyatlar, 
jarayonlar va ular o‘rtasidagi bog‘lanishlar to‘g‘risida fan 
aniqlagan tushunchalardan tarkib topgan. Tushunchalar 
insonga uning dunyoni idrok etishdagi intilishlarida yordam 
beradi. Tushunchalar hosil bo‘lishida eng muhimi ularning 
rivojlanishi va o‘zaro bog‘liqligidir. Tushunchalarni 
shakllantirish-o‘quvchilarga butun ta’lim va tarbiya berish 
jarayonining harakatlantiruvchi kuchidir. O‘qituvchi har bir 
kursda, o‘quv fanida asosiy tushunchalarni belgilab olishi va 
ularni tinmay o‘zining e’tiborida tutishi, ularga har xil materialni 
o‘rganishda va turlicha bog‘lanishda qaytishi lozim. 
Tushunchalar asta-sekin rivojlanib, anglashilib borish bilan 
mukammallashib boradi. Bundan ma’lum bo‘ladiki, 
tushunchalarning rivojlanishi alohida ta’lim-tarbiyaviy 
ahamiyatga egadir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

39. Biologik tushunchalarni xillarini ayting? 
Oddiy va murakkab tushunchalarni shakllantirish. Har bir 
tushuncha asta-sekin rivojlanadi, murakkablashib boradi. 
Bilimning bir elementini o‘z ichiga olgan oddiy, dastlabki 
tushuncha boshqa oddiy tushunchalar bilan birlashib murakkab 
tushunchani hosil qiladi. Masalan, “barg” tushunchasi mavzu 
bo‘yicha birinchi darsda oddiy, birlamchi tushuncha 
hisoblanadi. Bunda o‘quvchilar barg tomirli yashil yaprog‘ va 
bandga ega ekanligi, ya’ni uning tashqi shakli to‘g‘risida 
tushuncha oladilar. Mavzuni o‘rganishning oxirida, “barg” 
tushunchasi bilimning qator elementlarini o‘z ichiga olgan 
murakkab tushunchaga aylanadi. 
Maxsus tushunchalarni shakllantirish. Kurs doirasida 
rivojlantiriladigan tushunchalarni maxsus tushunchalar deyiladi. 
Ular orasidan faqat biror mavzu yoki ayrim darsda 
rivojlantiriladigan lokal (mahalliy) tushunchalarni ajratish 
mumkin. Botanikada – o‘simliklarning mineral oziqlanishi, 
fotosintez, ildiz, barg, gul va boshqalarning morfologiyasi, ya’ni 
faqat o‘simliklarga taalluqli ma’lumotlar; zoologiyada – 
hayvonlarning morfologiyasi, anatomiyasi, fiziologiyasi, 
ekologiyasi maxsus tushunchalarga misol bo‘lishi mumkin. 
Umumbiologik tushunchalarni shakllantirish. Tabiatga, barcha 
tirik organizmlarga taalluqli biologik qonuniyatlar to‘g‘risidagi 
va ayrim biologik kurslarning maxsus tushunchalarini 
umumlashtiruvchi tushunchalar umumbiologik tushunchalar 
hisoblanadi. Hujayra hayot birligi ekanligi, organizmlar tuzilishi 
va funksiyasining birligi, organizm bilan muhitning o‘zaro 

---

bog‘liqligi, organizmning o‘z-o‘zini boshqaruvchi sistema 
ekanligi, moddalar almashinuvi va energiyasining o‘zgarishi, 
organizmlarning o‘z-o‘zini vujudga keltirishi, evolyusion 
rivojlanishi to‘g‘risidagi tushunchalar umumbiologik 
tushunchalardir. 
Tushunchalarni rivojlantirishning ahamiyatini tushunish 
o‘qituvchiga o‘qitishning to’liq borishini fikrlab olishga, 
ta’limning aniq samarasiga erishishga, o‘quvchilar tomonidan 
bilimni o‘zlashtirish jarayoniga ongli ravishda rahbarlik qilishga 
yordam beradi. Tushunchalarni rivojlantirishdan foydalanib, 
o‘qituvchi dars uchun material ajratib, uni to‘g‘ri tanlab oladi va 
mos metod hamda metodik uslublarni tanlaydi va darsda 
qo‘llanadi, ko‘rgazmali qurollardan samarali foydalanadi. 
O‘quvchilar bilimining puxtaligi va ongli bo‘lishi ana shularga 
kuzatiladi.