1-боб. ИҚтисодиёт назарияси фанининг предмети ва ўрганиш усуллари

№	Счётлар номи	Ой бошига қолдиқ		Айланмалар (ой давомида)		Ой охирига қолдиқ
		Дебет	Кредит	Дебет	Кредит	Дебет	Кредит
1	2	3	4	5	6	7	8
0100	Асосий воситалар
1000	Материаллар
5000	Касса
Жами:

Айланма ведмость
Карточка шаклидаги ҳисоб регистрлари асосан хўжалик маблағларининг аналитик ҳисоби учун қўлланилади.
Карточкаларнинг контокоррект (конто итальянча - счёт), (коррект ингилизча - аниқ, тўғри), кўп устунли ва бошқа турлари мавжуд.
Карточкалар қатиқ ёки текис картон қоғоздан тайёрланади. Улар махсус яшикларда (картотекаларда) сақланади. Карточкалар бир йилга очилади ва уларни сақланишини назорат қилиб бориш мақсадида махсус реестрларда рўхатга олиб борилади.
Бухгалтерия ҳисоби регистрларидаги хато ёзувларни тузатишнинг қуйидаги усуллари мавжуд:
1. «Корректура» усули.
2. «Қизил қалам» усули.
3. «Қўшимча ёзув» усули.
Бухгалтерия ҳужжати - бу хўжалик муомаласи фактининг ҳақиқатда мавжудлигини ёки содир бўлганлигини ёки содир бўлиши лозимлигини исботловчи, масъул шахслар имзоси билан тасдиқланган ёзма гувоҳликдир. Ҳужжатлар хўжалик муомалалари содир бўлган вақтда ёки содир бўлиши билан тузилиши ва уларнинг мазмунини тўлиқ акс эттириши керак.

Ҳужжатлаштириш бухгалтерия ҳисоби услубининг муҳим усулларидан бири бўлиб, унинг мазмуни хўжалик муомалаларини ёзма равишда дастлабки қайд қилиш ва уларнинг ҳақиқатда содир бўлганлигини исботлашдан иборатдир.

Ҳужжатлаштириш бухгалтерия ҳисоби услубининг муҳим усулларидан бири бўлиб, унинг мазмуни хўжалик муомалаларини ёзма равишда дастлабки қайд қилиш ва уларнинг ҳақиқатда содир бўлганлигини исботлашдан иборатдир.

Дастлабки ҳужжатлар қўйидаги ҳолларда ҳисобга қабул қилиниши мумкин:

• тўлиқ, тўғри ва аниқ расмийлаштирилган;
• хўжалик муомаласини амалга ошириш учун ваколатли шахслар томонидан имзоланган.

Бухгалтерларнинг дастлабки ҳужжатлар билан ишлаш қуйидаги ҳуқуқий-меъёрий ҳужжатлар билан тартибга солинади:

• Ўзбекистон Республикасининг «Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида»ги қонуни (7,8-моддалар)
• Ўзбекистон Республикасининг «Электрон ҳужжат айланиш тўғрисида»ги қонуни
• Ўзбекистон Республикасининг «Электрон имзо тўғрисида»ги қонуни
• Бухгалтерия ҳисобида ҳужжатлар ва ҳужжатлар айлануви тўғрисидаги низом. (Ўзбекистон Республикаси Молия вазирининг 2003 йил 23 декабрдаги 131-сон буйруғи билан тасдиқланган)

Бухгалтерия ҳисобида ҳужжатга асосан тегишли ёзувларни ёзиш учун ҳужжатларда содир бўлган хўжалик муомаласи тўғрисида тулиқ маълумот акс эттирилиши лозим. Ҳужжатларда акс эттириладигаи бундай маълумотларга реквизитлар дейилади.
Бухгалтерия ҳисоби тўғрисидаги қонуннинг 9-моддасига мувофиқ дастлабки ҳужжатларнинг мажбурий реквизитлари қўйидагилардир:

• корхона (муассаса)нинг номи;
• ҳужжатнинг номи ва рақами, у тузилган сана ва жой;
• хўжалик операциясининг номи, мазмуни ва миқдор ўлчови (натура ҳолида ва пулда ифодаланган ҳолида);
• масъул шахсларнинг шахсий имзолари.