1-bob. Ma`lumotlar bazasining asosiy tushunchalari

Shifrlash va sertifikatlar.Shifrlash kirishni boshqarish bilan bog'liq muammolarni hal qilmaydi. Shu bilan birga, u kirishni boshqarish nazorati chetlab o‘tilgan juda kam holatlarda ham ma'lumotlarning yo‘qolishini cheklash orqali xavfsizlikni yaxshilaydi. Masalan, agar ma'lumotlar bazasi o‘rnatilgan asosiy kompyuter noto‘g'ri tuzilgan bo‘lsa va zararli foydalanuvchi maxfiy ma'lumotlarni (masalan, kredit karta raqamlari) olish imkoniga ega bo‘lsa, o‘g'irlangan ma'lumotlar, agar u ilgari shifrlangan bo‘lsa foydasiz bo‘ladi. Quyidagi jadvalda SQL Serverda shifrlash haqida qo‘shimcha ma'lumotlar mavjud.
SQL serverida hisobni boshqarish.Access 2002 yordam dasturi sizga "Asboblar" menyusidagi "Ma'lumotlar bazasi xavfsizligi" buyrug'i yordamida "Access" loyihasida xavfsizlik ma'muriyatchiligi vazifalarini bajarishingiz mumkinligini aytadi. Ushbu buyruq faqat SQL Server Access loyihasi bilan bir xil kompyuterga o‘rnatilgan bo‘lsa mavjud bo‘ladi. Ushbu vositadan foydalanib, SQL Serverida ro‘yxatdan o‘tish uchun foydalanuvchi qayd yozuvlarini, ma'lumotlar bazasi foydalanuvchi hisoblarini va rollarni qo‘shishingiz, o‘chirishingiz va o‘zgartirishingiz mumkin.
Eslatma:MSDE2000 ma'lumotlar bazasi dvigatelining yangi versiyasi uchun Database Security menyusi va Replikatsiya menyusi mavjud emas. Access 2002 yordam dasturi shunday deydi, ammo biz SQL Server 2000-ga ulangan Access 2002 loyihasida ham xuddi shu kompyuterga o‘rnatilgan nomlarni ololmadik. Ma'lumotlarni himoya qilish va SQL Serverga nusxalash uchun Transact-SQL yoki
Enterprise Manager ko‘rsatmalaridan foydalaning. (Qo‘shimcha ma'lumot olish uchun SQL Server yordamiga qarang.)
SQL Serverda ro‘yxatdan o‘tish uchun ikkita xavfsizlik tizimi mavjud:
O‘rnatilgan SQL Server xavfsizligi. Serverda ro‘yxatdan o‘tish uchun siz foydalanuvchi nomi va parolni ko‘rsatishingiz kerak.
NT foydalanuvchi hisoblaridan foydalangan holda Windows NT bilan o‘rnatilgan xavfsizlik. Bunday holda, foydalanuvchi autentifikatsiyasi Windows NT asosida tarmoqqa ro‘yxatdan o‘tish paytida amalga oshiriladi. SQL Server Windows NT hisob qaydnomasini qabul qiladi va qo‘shimcha foydalanuvchini ro‘yxatdan o‘tkazishni talab qilmaydi.
O‘rnatilgan SQL Server xavfsizlik tizimidan foydalanish uchun: Ushbu xususiyat sukut bo‘yicha o‘chirilganligi sababli, avval
Ko‘rish, Server xususiyatlari menyusining buyrug'ini va paydo bo‘lgan dialog oynasida, tizim boshqaruvchisini (SA) yoqish katagiga belgi qo‘ying. OK ni bosing.
File, Connection menyusidagi Data Link Properties menyusi buyrug'i bilan SQL Server Connection Properties oynasini oching.
Ulanish yorlig'ida ma'lum bir foydalanuvchi nomi va paroldan foydalanish katagiga belgi qo‘ying.
Agar siz Access 2002 loyihasini har safar ochganingizda foydalanuvchi ro‘yxatdan o‘tish parolini kiritishingiz kerak bo‘lsa, parolni saqlashga ruxsat berish katagidan tozalang. Agar serverda qayta ro‘yxatdan o‘tishda parolni kiritish shart bo‘lmasa, ushbu katakchani belgilang.
Bunday xavfsizlik tizimi yordamida siz Access 2002 loyihasida ro‘yxatdan o‘tish uchun ishlatiladigan SQL Server qayd yozuvining parolini Access Tools, Security, Kirish parolini sozlash (Tools, Security, Login parolini o‘rnatish) menyu buyrug'i yordamida o‘zgartirishingiz mumkin. Loyihaga kirishni yo‘qotmaslik uchun o‘rnatilgan parolni unutmang.
SQL Serverni Windows NT bilan birlashtirilgan xavfsizlikdan foydalanish uchun:
SQL Server ulanish xususiyatlari oynasini oching Ma'lumotni bog'lash xususiyatlari.
Ulanish yorlig'ida Windows NT bilan o‘rnatilgan xavfsizlikdan foydalanish (Windows NT Integrated Security-dan foydalaning) radio tugmachasini tanlang.
Bunday holda, SQL Serverda ro‘yxatdan o‘tishda parolni kiritish talab qilinmaydi, chunki Windows NT yoki Windows 2000-da foydalanuvchi autentifikatsiyasi haqiqiy bo‘ladi. MB administratori dеyilganda birorta shaxs yoki bir nеchta shaxslardan iborat bo‘lgan va MBni loyihalash, uzatish va samarador ishlashini ta‘minlovchidir. Ma‘lumotlar bazasi tushunchasi bilan ma‘lumotlar banki tushunchasi ham mavjud (ishlatiladi).Ma‘lumotlar banki (MBn) tushunchasi ikki xil talqin etiladi.

1. 
   Hozirgi kunda ma‘lumotlar markazlashmagan holda (ishchi o‘rinlarda) Shu yordamida qayta ishlanadi. Ilgari ular alohida xonalarda joylashgan EHM larda (hisoblash markazlarida (HM)) markazlashgan holda qayta ishlangan. XM lariga axborotlar tashqi qurilmalar orqali kеlib to‘plangan. Ma‘lumotlar bazasi markazlashgani hisobiga ularni ma‘lumotlar banki dеb atashgan. Bunda ma‘lumotlarga murojat etish ishchi stansiyalardan markazlashgan holda tashkil etilgan va shuning uchun ma‘lumotlar banki bilan ma‘lumotlar bazasi tushunchalari o‘rtasida farq qilingan. Hozirgi kunda ko‘p hollarda ma‘lumotlar bazasi markazlashmagan holda tashkil qilinmoqda. Shuning uchun ma‘lumotlar banki va ma‘lumotlar bazasi sinonim suzlar sifatida ham ishlatiladi.
   
2. 
   Boshqacha talqinda, ma‘lumotlar banki dеyilganda ma‘lumotlar bazasi uni boshqarish tizimi(MBBT) tushuniladi. Ma‘lumot bazasi bilan ishlaydigan dasturni ilova (prilojеniе) dеb ataladi. Bitta ma‘lumot bazasi bilan juda ko‘p ishlashi mumkin.
   

MB ni ishlatish afzalliklari:
-Ixchamligi;
-Axborotlarni qayta ishlash tеzligini oshishi;
-Kam mеxnat sarfi;
-Har doim yangi axborot olish imkoniyati;
-Ma‘lumotlarni ortiqchaligini kamayishi.