1-bob: metallarni kesib ishlash

Kesish zonasidagi haroratni aniqlash.

Kesish zonasida xosil bo’ladigan issiklik xarorati turli xil usullar bilan aniqlanadi. Xaroratni aniqlashning eng kup kullaniladigan usullariga kuyidagilar qiradi: 1) Bevosita-ajralib chiqayotgan qirindining kizil rangiga qarab eki kizish darajasiga qarab rangi uzgaradigan bueklar erdamida xaroratni aniqlash; bu usulda uncha aniq chikmasdan takribiy aniqlanadi. 2) Bilvosita-ulash asboblari kullanishi bilan xaroratni aniqlash; bu usulda kalorimetr, sun`iy termopara, tabiiy termopara kabi asboblarni qo’llab harorat aniqlanadi.

Sun`iy termopara usuliga xaroratni ulash uchun keskich 1 ning asosiga kesish zonasi yakiniga 1,5 millimetr diametrli va keskichning oldingi yuzasiga 0,3-0,5 mm etmaydigan chuko’rlikka teshib parmalab, bu teshikka izolyatsiyalangan termoparalar urnatiladi.
Kesish jarayonida chikadigan issiklik termoparaning keskichga urnatilgan uchini kizdiradi. Buning natijasida termopara va galvonometrdan utkazilgan elektr zanjirida termoelektr qirituvchi kuch xosil bo’ladi, ya`ni zanjirda tok xosil bo’ladi. Bu tok mikdori termopara urnatilgan nuktadagi xaroratga boglik bo’lib, uni zanjirga ulangan galvonometr erdamida aniqlanadi.

Optik usuli. Qirindining va tayerlanmaning turli nuktalaridan xaroratni ulchashda optik pirometrdan foydalaniladi. Bu asbobni urnatilgan elektr lampochkasining kizaruvchi tolasidan tok urganda kizaradi va uning rangi tok kuchiga mos ravishda uzgaradi. Lampochka tolasidan utuvchi tokni uzgartirib tola rangini, xarorati ulchanishi kerak bo’lgan ob`ekt rangi bilan, ya`ni keskich eki tayerlanmaning xaroratini ulchash muljallangan nuktasining rangi bilan tenglashtiriladi. Pirometr shkalasi esa xaroratni ko’rsatuvchi darajalar xisobida kuyilgan. Birok, bu usulda qirindi eki tayerlanmaning kizarmagan xolatdagi rangini aniqlash va uni tolaning rangi bilan moslab solishtirish ancha murakkab, shu sababli bu usuldan xam kam foydalaniladi.
Mikrostruktura analizi usuli. Bu usul, kesish jarayonida yuzaga kelgan issiklik ta`siridan kesuvchi asbob sirtki qatlamidan fazoviy va mikrostrukturaviy xolat uzgarishi sodir bo’lishiga asoslangan.
Bu usulda kesuvchi asbob sirtki qatlamining dastlabki va kizigandan keyingi xosil bo’lgan mikroqattiqligi xamda mikrostrukturasini bir-biriga takkoslash yuli bilan uning kizish xarorati aniqlanadi. Bu usulda ayni asbobsozlik materiali uchun struktura va qattiqlikning uzgartirilishiga muvofik keladigan xaroratlar oraligi chegaralardagina xaroratni aniqlash mumkin. Masalan, bu oralik yukori chegarasi tezkesar pulat uchun 600-650^oS, uglerodli asbobsozlik pulati uchun 200-250^oS legirlangan asbobsozlik pulati uchun 200-400^oS va x.k.