1-bob. Qadimgi Madaniyatning asosiy omili
Download 50 Kb.
|
Jonibek1
- Bu sahifa navigatsiya:
- QORAXONIYLAR
- SAFFORIYLAR
QORAXITOYLAR – XII asrning 30-40-yillarida Movarounnahrning o‟troq
dehqonchilik vohalariga bir necha marotaba bosqinchilik yurishlari uyushtirgan ko‟chmanchi qabilalar. Ular asli Kidanlar (Qitonlar) bo‟lib, Orta Osiyolik tarixchilar ularni Qoraxitoylar (“Buyuk Xitoylar”) deb atashgan. Ularning asosiy qismi Talos va Chu daryolari havzasida chorvachilik bilan shugullanishgan. Qoraxitoylar buddaviylar bo‟lsada, osmon, yer va ajdodlar ruxiga qurbonlik qilishgan. Qoraxitoylarning kelib chiqishi haqida fanda yagona fikr mavjud emas. Ba‟zi tadqiqotchilar ularni Sibirning tungus aholisiga, boshqalar esa mo‟g‟ullarga mansub deb hisoblaydilar. XII asr boshlarida ular Yettisuv viloyatini ishg‟ol etib to Yenisey daryosigacha bo‟lgan yerlarni o‟z ichiga olgan kattagina davlatni barpo etadilar. Bolasog‟un bu davlatning poytaxtiga aylantirilgan. Podshohlari “go‟rxon” deb yuritilgan. Qoraxitoylar davlatini XIII asr boshlarida mug‟ul istilochilari tomonidan tugatiladi. Yillar o‟tushi bilan qoraxitoylar qo‟shni turkiy xalqlar tarkibiga singib ketishgan. Bugungi kunda qirg‟iz, qozoq va qoraqalpoqlar tarkibida qoraxitoylar qabila-urug‟ nomi ychraydi. QORAXONIYLAR – O‟rta Osiyoda, asosan Movarounnahr va Sharqiy Turkistonda Somoniylardan keyin 999-1212-yillarda hukmronlik qilgan musulmon turkiy sulola. Uni barpo etishda qator turkiy qabilalar ishtirok etib, bulardan qarluq, chigil va yag‟mo qabilalari yetakchi bo‟lgan. Asoschisi yag‟mo qabilasidan chiqqan Abdulkarim Sotuq Bug‟roxon (Qoraxon). Yag‟molar X asr o‟rtalarida islom dinini qabul qilganlar. 992-yilda Xorun ibn Muso Sotuq Buxoroni, 996-999-yillarda uning vorisi Nasr I Movarounnahrni butunlay bosib oladi. Qoraxoniylar davlati poytaxti dastlab Qoshg‟ar, keyin Bolasog‟un, O‟zgan shaharlari bo‟lib, kayinchalik yana Qoshg‟arga ko‟chirilgan. XI asrning 60-70-yillarda Qoraxoniylar ichki siyosiy kurash va Saljuqiylar tazyiqi ostida zaiflashib, kuchsiz davlatga aylanib qoladi. 1212-yili qoraxoniylarning so‟nggi vakili Qilich Arslon Muhammad Xorazmshox tomonidan o‟ldirilgan. SADRLAR – Movarounnahrda Qoraxoniylar hukmronligi zaiflashgach Buxoroda XII asrning ikkinchi yarmidan diniy va dunyoviy hokimiyatni o‟z qo‟liga olgan ruhoniylar vakillari. SAFFORIYLAR – Safforiylar davlatida (873-900) hukmronlik qilgan sulola. Sulola vakillari aka-uka Yoqub ibn Lays (873-879) va Amir ibn Layslar (879- 900)ning kasbi misgarlik (safforiy) bo‟lganligi uchun shunday nomlangan. Ular Xurosonda Tohiriylar davlatini ag‟darib hokimiyatni egalaganlar. 900-yilda Somoniylar amiri Ismoil Somoniy bilan jangda Amir ibn Lays yengilgach bu sulolaga barham beriladi va butun Xuroson somoniylar qo‟liga o‟tadi. SAHOBALAR (arab. – hamroh, do‟st) – Muhammad Payg‟ambarning yaqin yordamchilari, safdoshlari. Ilk islom davrida Madinadagi musulmonlar jamoasida muhojirlar va ansorlardan bir guruhi Muhammad payg‟ambarga yaqin turgan, uning maslahatchilari sifatida xizmat qilgan. Ular sahoba (ko‟plikda ashob) deb nom olgan va islom tarixida obro‟li shaxslar sifatida tanilgan. Download 50 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling