1-bob. Qadimgi Madaniyatning asosiy omili

SALAVKIYLAR DAVLATI – Yaqin va O‟rta Sharqdagi yirik davlat.
Aleksandr Makedonskiy tuzgan imperiya tanazzulga uchragach, miloddan avvalgi
312-yilda uning lashkarboshilaridan biri Salavk I Nikator tomonidan asos solinadi.
Salavk Midiya, Suziana, Fors, keyinchalik Baqtriya va Sug‟diyonani bosib olgan va
bu sharqiy viloyatlarga o‟g‟li Antioxni noib qilib tayinlaydi (Antiox Salavk va
Spitamenning qizi Apamadan tug‟ilgan o‟g‟li edi). Miloddan avvalgi III asr
o‟rtalarida Salavkiylardan mustaqil Yunon-Baqtriya va Parfiya davlatlari tashkil
topadi.
SALJUQIYLAR – 1038-1194-yilllarda Yaqin va O‟rta Sharqda hukmronlik
qilgan sulola. Sulola nomi ko‟chmanchi turk-o‟g‟iz qabilasi boshlig‟i Saljuq (922-
yilda vafot etgan) nomidan olingan. XI asr boshlarida G‟aznaviylar davlatidagi
ijtimoiy-siyosiy qarama-qarshilaklardan foydalangan saljuqiylar 1038-1040-yillarda
Xurosonni egallab, Saljuqiylar davlatini barpo etadilar. Saljuqiylarni Xuroson va
Eron hududlaridan Xorazmshoh Takash (1172-1200) 1194-yilda siqib chiqargach,
ular g‟arbga chekinib Kichik Osiyoda (xozirgi Turkiya hududarida) yana bir asrdan
ko‟proq hukmronlik qiladilar (Turkiya tilining bizga tushunarli bo‟lishining sababi
ham shunda).
Saljuqiylar sulolasining vakillari: To‟g‟rulbek (1038-1063), Alp Arslon
(1063-1072),
Malikshoh
(1072-1092),
Mahmud
(1092-1094),
Berkyoruq
(1094-1105), Muhammad (1105-1118), Sulton Sanjar (1118-1157).

SARKOR – ishboshi, nazoratchi, biror ishning (qurilish, ekin-tikin va h.k.)
tepasida turuvchi, podsho, xon va feodallarning ho‟jaligini boshqaruvchi mansabdor.
SARROF – o‟rta asr shahar ko‟chalari va rastalarida o‟tirib, kishilarning yirik
pullarini maydalab, qimmatbaho buyumlarini pulga almashtirib beruvchi shaxs.
Sarroflar chet eldan kelgan savdogarlarning pullarini mahalliy pullarga almashtirib
berish, qimmatbaho toshlarning bahosini aniqlash, ayrim kishilarning omonat
pullarini, buyumlarini ma‟lum muddatgacha saqlab berish kabi ishlar bilan ham
shug‟ullanganlar.