1-bob. Shaxs psixologiyasi: fanga kirish

O'z-o'zini kengaytirish
Taxminan 4-6 yoshdan boshlab, odamning propriumi o'z chegaralarini kengaytirish orqali rivojlanadi. Allportning so'zlariga ko'ra, bolalar bu tajribani ular nafaqat o'zlarining jismoniy tanasiga, balki atrofdagi dunyoning ba'zi muhim elementlariga, shu jumladan odamlarga ham egalik qilishlarini anglay boshlaganlarida oladilar. Bu davrda bolalar "mening" so'zining ma'nosini tushunishni o'rganadilar. Shu bilan birga, g'ayratli egalik namoyon bo'lishi kuzatiladi, masalan, "bu mening to'pim ", " mening qo'g'irchoq uyim ". Mening onam, singlim , mening uyim, mening itim "men" ning tarkibiy qismlari hisoblanadi va ularni yo'qotmaslik va himoya qilish kerak, ayniqsa boshqa bolaning tajovuzlaridan.
O'zingizning rasmingiz
Propriumning beshinchi shakli taxminan besh yoshdan olti yoshgacha rivojlana boshlaydi. Bu bola ota-onasi, qarindoshlari, o'qituvchilari va boshqa odamlar undan nimani kutishlarini, qanday bo'lishini xohlashlarini o'rganishni boshlaydigan vaqt. Aynan shu davrda bola "men yaxshiman" va "men yomonman" o'rtasidagi farqni tushuna boshlaydi. Va shunga qaramay, bola hali ham etarlicha rivojlangan ongga ega emas va u katta bo'lganida qanday bo'lishi haqida tasavvurga ega emas. Allport aytganidek: "Bolalikda o'zingiz haqida, siz kimligingiz, nima bo'lishni xohlayotganingiz va nima bo'lishingiz kerakligi haqida o'ylash qobiliyati faqat go'daklik davridadir" (Allport, 1961, 123-bet).
Ratsional o'zini o'zi boshqarish
Olti yoshdan 12 yoshgacha bola hayotiy muammolarga oqilona yechim topa olishini, voqelik talablari bilan samarali kurasha olishini tushuna boshlaydi. Reflektiv va rasmiy fikrlash paydo bo'ladi va bola fikrlash jarayonining o'zi haqida o'ylay boshlaydi. Ammo u axloqiy jihatdan mustaqil bo'lish uchun o'ziga hali etarlicha ishonmaydi; balki, u dogmatik tarzda uning oilasi, dini va tengdoshlari guruhi har doim to'g'ri deb hisoblaydi. Proprium rivojlanishining ushbu bosqichi kuchli muvofiqlikni, axloqiy va ijtimoiy itoatkorlikni aks ettiradi.


Xususiy istak
Allportning ta'kidlashicha, o'smirning asosiy muammosi - bu martaba yoki boshqa hayotiy maqsadlarni tanlash (Allport, 1961). O'smir kelajakni rejalashtirish kerakligini biladi va shu ma'noda u bolalik davrida umuman yo'q bo'lgan o'zini o'zi his qiladi. Uzoq muddatli maqsadlarni qo'yish, qo'yilgan vazifalarni hal qilish yo'llarini izlashda qat'iyatlilik, hayotning mazmuni borligini his qilish - bu mulkiy istakning mohiyatidir. Biroq, yoshlik va erta etuklikda bu istak to'liq shakllanmaydi, chunki o'z-o'zini anglash, yangi o'zini o'zi anglash izlanishning yangi bosqichi boshlanadi. Erikson o'zining ego-identifikatsiya kontseptsiyasida bo'lgani kabi, Allport ham o'z-o'zini takomillashtirish istagini amalga oshirish uchun umumlashtirilgan o'zini o'zi his qilishni talab qiladi, deb hisoblardi. U faqat etuklikda, "men" ning barcha jihatlari allaqachon shakllanganda keladi.
Propriumning yuqoridagi birinchi yetti jihatiga qo'shimcha ravishda, Allport yana bir - o'z-o'zini bilishni taklif qildi (Allport, 1961). Uning fikricha, bu jihat hamma narsadan ustun turadi va ularni sintez qiladi. Uning fikricha, o'z-o'zini bilish "men" ning sub'ektiv tomoni , ammo ob'ektiv "men" dan xabardor bo'lgan tomondir. Rivojlanishning yakuniy bosqichida proprium insonning o'zini o'zi bilish va o'zini o'zi anglashning noyob qobiliyati bilan bog'liq.