1-боб. ЎСимликлар ва улардан озуқа маҳсулотлари олиш, арид ҳудудларни ўзлаштиришда биологик препаратлардан фойдаланиш, тупроқлар тавсифи. ҚОвулдан озуқа махсулотлари тайёрлаш асослари ва ачитқилар етиштириш


Ковул уеимлигииннг табобат ва озик-овкат саноати, кишлок хужалиги учун фондали хусусиятлари


Download 45.56 Kb.
bet4/8
Sana08.03.2023
Hajmi45.56 Kb.
#1253010
1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
shohrux(1)

1.4. Ковул уеимлигииннг табобат ва озик-овкат саноати, кишлок хужалиги учун фондали хусусиятлари
Ковулнинг таркиби фойдали моддаларга бой: унда оксил, ёг. углеводлар, озод кандлар, ёг кислоталари, гликознллар, эфир мойлари, сапонинлар. ферментлар. Пектин. А, С, Е. К, В гурухи витаминлари мавжуд. Ундаги минераллар таркибига кальций, магний, натрий, калий, фосфор. темир, цинк. маргенец, селен, иод моддалари киради [97; 409-6]. Ковул мевалари калорияси жуда кам, яъни 100 г махсулотда 23 ккал тенгдир.
Агар бундан 10-15 йил мукаддам зайтун ёги биз учун янгилик булган булса, бугун бу махсулот узининг оммавнилиги билан яшил нўхотдан колишмайди. Озик-овкат саноати ва кундалик хаётда. айинкса замонавий ошхонада янги рестаранлар, янги махсулотлар яратишни вакти келди. Бунинг исботи учун ковул ва унинг даволаш хусусиятларини кайд этиш мумкин. Биринчи карашда улар дуккаклиларга ухшайди, аслида жажжигина гунчалари, баъзида мевалари булмайдиган ёки батамом мевали булган куп йиллик бутасимон усимликдир.
Хозирда сотувда куритилган ёки тузланган ковулни куриш мумкин. Урта Ер Денгизи малакатларда, Якин Шарк. Осие. Шимолий Африка ва Калифориняда унинг махсулотларинн сотнш учун етшитирилади[103; 229-6].
антиоксидантлар куп микдорда булишн ахамиятга молик. Ушбу моддалар ракка (саратонга) карши. огрик колдирувчи. антимикроб ва шамоллашга карши хусусиятга эга. Булардан ташкари ковулда кнмматли моддалар: кемиферол, сиермидин. стигмастерин. токоферол, камиестерол, ва каротиноидлар мавжуд [94; 335-6].
Ковул усимлигининг витаминлар, минерал моддалари холати: А, С. Е витаминлари. ниатсин. фолил кислотаси. хамда кальции, магний, темир, фосфор, калий ва селен мавжуд. Ковул гудлари таркибида витаминлар куи микдорда: витамин А, витамин В1. витамин В2, витамин В4. витамин В5. витамин В6. витамин С. витамин Е, витамин К. витамин РР. Бундан ташкари ковул усимлиги мнкроэлементларга бой [73;-592-б, 39; 26-6. 153; 1-6]
Куйида ковул усимлштша мавжуд булган витаминлар ва уларнинг тиббиётдаги ахамиятлари ва хусусиятлари келтирилади:
Витамин А- антиинфекцион, антиксерофинллъмик - ретинол, дегидроретинол. Ушбу витамин ёгда эритувчи биргасмалардан иборат булиб, улар ретинол, ретиналь. ретин кислотаси ва ретинол эфнр.ларндир. Организмда тукималарнинг усиши. регенеращтясига ёрдам беради. Антиоксидант хусусиятига эта, жинсий безлар иш фаолияти. сперма ва уруг хужайраларини хосил булишида ахамияли. иммунитетни кутаради. инфекцняга карши курашинини оширади. Унинг энг мухим томони кузи ожизликни, гемералопатияни йукотади. (коронгида курмаслик касаллиги) [13; 56-6].
Витамин-Е-токоферол антиоксидантлар гурухига киради. У ёшартирувчи хусусиятга, яъни организмдагн эркин радикаллар таъсирини камайтирнш хисобнга каршини олдини оладн. организм химоялаш кушни оширади. кон томирларнда тромб.тар иандо булшини, юрак хасталикларинн ривожланишини тухтатади. мушаклар ва бошка эндокрин безлар фаолиятини яхшнлайди. эркакларда потенцняни. аёлларда хомнла туиишшни олдини олади, у витамин А билан биргаликда упкани ифлосланган хайволардан саклайди. куиит окибатидаги яралар бииишиш тезлаштиради [7; 17-6].
Витамин К- менадион коагуляция, антигеммарогик витамини ёгда эритувчи моддалар гурухини бирлаштириб. уиннг асосий вакиллари- внтамин К1 (филохинон) ва витамин К2 (менахинон, нчакиннг соглом микрофлорасидан олинган). Улар организмда кон ивишши таъминлаш. суяк тукимасини мустахкамлаш (остеокалыцгг). кон томирлари. буйрак иш фаолиятинн нормаллаштиради. энергетик жараёнларда (аденозинтрнфосфат ва креатинфосфат синтезида), ошкозон ичак тракта харакатларини мутадиллаштиради. мушаклар ва суякни мустахкамлайди.[13; 58-6]
Витамин С- аскорбин кислота, витамини. Ушбу витамиинн 1927 йили Сант-Дьери кизил каламиир, апельсин, карам шарбатадан кристал холла ажратган. 1932 иили у цинга касаллигига карши 28 ишлатшиан ва “аскорбин кислотаси” деб номланган. Витамин С-ни организмда коллаген ва богловчи тукималарни хосил булишида. кон томирлари, суяк тукималари, тери, пай ва тишни мустахкамлашда, модда алмашинувида, организмнинг токсинлар. захарли моддалари октан ботланиб, пешоб оркали чикиб кетади [12; 40-6].
Витамин В1- тиамин , антиневрит витамини организмда синтезлана олмайди. шунинг учун у организмга хар куни ташкаридан кириши лозим. Организмдаги хар бир хужайрани фаол ишлатилган айникса нерв хужайраларининг фаолияти учун зарур булиб. мия иш фаотиятини кучайтиради, юрак-кон томирлари, эндокрин безлари ситемаси ва ацетилхолин (нерв хужайрасн ташувчисн) алмаиишувида мухим рол уйнайди. Тиамин ошкозон ишраси кислоталик мухитини. ошкозон ва ичак харакатинн яхшилайдн, организммни инфекцияга каршн курашишини. овкат хазмини. юрак, мушаклар фаолиятини нормаллаштиради, ёг, оксил ва сув алмашинувида катнашади [147; 799-6].
Витамин В2- рибофлавин, лактофлавин флавинлар гурухига кариб. сарик рангли пигментдир. У ташки таъсирларга, киздиршига чидамли, лекин куёш нурнга чидамсиз (куёш нури таъсирида витаминлик хусусиятини тез йукотадн). гормонлар ва эритрошгглар, шакллашшшда, АТФ (аденозинтрнфосфат кислотаси "хает энергияси”) синтезида фаол иштирок этади, куз тур иардасини УБ нурларидан химоялайди, куз нурини.ранг ва нурни кабул килишини оширади, тукималарнинг усиши, янгиланиши учуй жуда мухим, нерв системасн, жигар. терига ижобий таъсир этади. У гавда усиши, хомилани рнвожланиши учун мухим уринга эга. Тери, тирнок ва сочларни соглом саклайди [73; 593-6].
Витамин В4- холин ёг алмашинувида катнашади, жигардан ёгнинг чнкшшиа ёрдам беради, кимматли фосфолишшлар -лецитин хосил булиши оркали холестерин алмашинувини яхшилайдн, атеросклероз ривожланишини 29 камайтиради. У ацетилхолин моддасн синтези учун мухим булиб, нерв имиульсларини утказишга ёрдам беради организм усишига ижобий таъсир килади, жигарни алкоголь ва бошка аччик таъснрлардан саклайди.[73; 592-6].
Витамин В6-пиридоксин, инридоксамин, инридоксаль, адермин хайвонлардан. уснмликлар махсулотларда булади. Шу сабабли аралаш овкатланган инсонларда унта тансиклик кузатилмайди. У одам мия фаолияти. марказий нерв системасини нормал ишлаши учун жуда мухимдир. Тунги сиазмлар, кул-оёк талвасаси, увишншни йукотади. синтезида мухим булиб, организм каришини олдини саклаб туради, ферментлар асосини ташкил килиб, ферметатнв системалар нормал иш фаолиятини таъминлайди. туйинмаган ёг кислоталарн узлаштиришин яхшилайди. Виташш В6 [13: 47-6]. улардан хосил олши ва фармацевтика, озик-овкат саноатнда куллаш мумкин.
Ковулни консервалашда эхтиёт булиши лозим булган нарса - бу натрий булиб, у оддий ош тузидир. Италиялик олимлариннг маълумотларига асосан, ковул таркибидаги антиоксидантлар, организмда гушт махсулотлари хазм булиши. оксндланиш жараёшши неитраллашга ёрдам беради. Бундай оксидлаши стресси ДНКни бузилишига ва онкологик касалликларга чалиниш эхтимолини купайитиради [112; 151-6].

Download 45.56 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling