1 bob xona o'simliklari va ularning kelib chiqishi

Mavzuning dolzarbligi.
O’zbekistonda Botanika fanining sistematika bo’limini rivojlantirish asosiy o’rinda turibdi, uni o’rganish va o’simlik turlarini aniqlash, sistematikaga solish asosiy o’rinlarda turibdi. Xona o'simliklari va ularning kelib chiqishi vakillarini tuzilishi, hayot tarzi, ekolgiyasi va turlarini aniqlab sistematikasini chuqur o‘rganish dolzarb masalalardan biri sanaladi. Xona o'simliklari har bir vakillari tuzilishi va funktsiyasini o‘rganish muhim masalalardan biri bo‘lib hisoblanadi.
Mavzuning maqsadi.
Xona o'simliklari va ularning kelib chiqishi nazariy va amaliy masalalarini tadqiq etish hamda xona o'simliklari vakillarining xozirgi kundagi foydali va dorivor vakillari aniqlab, ularning inson uchun ahamiyatli belgilarini ishlab chiqishdan iborat.
Kurs ishining vazifalari.
Kurs ishida qo‘yilgan maqsaddan kelib chiqib, quyidagi vazifalar belgilab olindi:
– Xona o'simliklari va ularning kelib chiqishi vakillari o’rganish;
- Xona o'simliklari va ularning kelib chiqishi vakillarining hayot tarzi va ahamiyati o’rganish;
Kurs ishining amaliy ahamiyati. Oʻrta Osiyo va Respublikamizda xona o'simliklari va ularning kelib chiqishi vakillari hayot tarzi ularning boshqa turlardan ajralib turuvchi o’ziga xos xususiyatlarini aniqlash, ma’lumotlar to’plash, o’rganish, tahlil qilishdan iborat. Oʻrta Osiyo va boshqa dunyo mamlakatlarda uchraydigan xona o'simliklari va ularning kelib chiqqan vakillari bir-biridan farqli jihatlari, ularning ahamiyati doirasida yanada ko’proq bilimlarni qo’lga kiritish va qo’llay olish lozim. Natijada mana shu mavzu diorasida o’ziga xos bo’lgan ishlarni amalga oshirib , foydali xona o'simliklari va ularning kelib chiqqan vakillari muhofaza qilish usullarini joriy qilish, kelajakda bu borada yanada yangi g’oyalar tashabbuslar bilan chiqib ilmiy tekshirish metodlarini qo’llab botanika faniga yana bilim yangiliklar, izlanishlarni olib kirish.
Kurs ishining ob’ekti va predmeti. Xona o'simliklari va ulardan kelib chiqqan vakillari va ularga kiruvchi turlar kurs ishining ob’ekti hisoblanadi. Xona o'simliklari va ulardan kelib chiqqan vakillariga kiruvchi turlarning tuzilishi, biologik xususiyatlari, tarqalishi, sistematikasi va ahamiyati to`g`risida mutaxassis olimlarimiz tomonidan chop etilgan ilmiy va o’quv uslubiy qo’llanmalar, adabiyotlar ushbu kurs ishining predmeti hisoblanadi.

I BOB XONA O'SIMLIKLARI VA ULARNING KELIB CHIQISHI

Uy oʻsimliklari, xona oʻsimliklari — uylarda va jamoat xonalarida oʻstiriladigan oʻsimliklar. Tabiiy holda Yer sharining tropiklar va subtropik mintaqalarida oʻsadigan oʻsimliklar uy sharoitida oʻstiriladi. Uy oʻsimliklari 2 guruhga: chiroyli gullaydigan oʻsimliklar va manzarali-bargli (barglari har xil koʻrinishdagi) oʻsimliklarga boʻlinadi. Oʻzbekistonda aloe, amarillis, begoniya, gulisumbul, uy limoni, atirgul, uzambar gunafshasi, xitoy atirguli, finik palmasi, fuksiya va boshqalar koʻproq oʻstiriladi. Uy oʻsimliklari kompostli, sof tuproq, chimli tuproq aralashmasi toʻldirilgan yogʻoch, plastmassa, shisha, sopol tuvak va boshqa moslamalarda deraza tokchasida yoki deraza yonida oʻstiriladi. Ularni sugʻorib turish, yoz oylarida mineral oʻgʻitlar eritmasi bilan (10 litr suvga superfosfat, amiakli selitra, kaliy oʻgʻiti 1, 2,5, 0,5 choy qoshiq nisbatida) oziqlantirish, barglarini yuvib turish zarur. Uy oʻsimliklari xonaning yuqori haroratiga (20—25°) chidamli. Ularning yaxshi oʻsishi uchun havo namligi yuqori boʻlishi kerak. Uy oʻsimliklarining subtropik turlari (sambitgul va boshqalar) esa qishda harorat 10—12° da yaxshi o’sadi. Uy oʻsimliklarining baʼzi turlari (masalan, anjir, limon, mandarin, garmdori) mevasi uchun ham oʻstiriladi. Yaponiyada qadimdan xonalarda qaragʻay, tilogʻoch, eman, olxoʻri, olcha kabi pakana daraxtlar oʻstiriladi. Ularning oʻsishini maxsus usullar bilan sekinlashtirish natijasida pakana oʻsimliklar hosil boʻlgan.
Uy oʻsimliklari urugʻidan yoki qalamchasidan, tuganaklari, piyozi, ildiz bachkasidan koʻpaytiriladi. Asosiy zararkunandalari: oqqanotlar, yomgʻir chuvalchangi, qizil kanacha; oranjereya tripsi, shira, oqqurt. Kasalliklari: kul, xloroz va boshqalar.
Yuqori kesish uchun, qutulgan qochishning yuqori qismi ishlatiladi. Bu 2-4 to'liq rivojlangan varaq bo'lishi kerak. Kurletlar tugundan taxminan 1 sm gacha kesilgan, bu erda birinchi ildizlar avvalgidek o'stiriladi. Kesishning joylashgan joyi fitogormonni (o'sish stimulyatori) yaxshiroq ildiz otish uchun tavsiya etiladi. So'qmoqlar yosh gullar uchun substrat ekish va sug'orilgan. Ho'l havoni saqlab qolish uchun, novdali qozon namlikni haddan tashqari bug'lanishdan himoya qiladigan film bilan qoplangan.