1 бош илмий-методик марказ 2

. 
Бюджет маблағларининг сарфлаш жараёнидаги талон-
торожликлар соҳадаги коррупциявий ҳуқуқбузарликларнинг сабаб ва 
омиллари. 
Дастлаб бюджет маблағларини талон-торож қилиш билан боғлиқ 
ҳуқуқбузарлиларга оид рақамларга мурожаат қиладиган бўлсак, мазкур 
соҳадаги жиноятлар сони ортганлигининг гувоҳи бўламиз. 
Мазкур тоифадаги жиноятларнинг таҳлиллардан келиб чиқиб, бюджет 
маблағларини талон-торож қилинишига қуйидаги омиллар сабаб бўлмоқда: 

---

49 
БОШ ИЛМИЙ-МЕТОДИК МАРКАЗ 
Биринчидан, олий ва ўрта-махсус таълими вазирлиги қуйи тизимларида 
ишлаётган муассаса раҳбарлари бухгалтерия сохасида етарли билим ва 
малакага эга бўлмаганлиги, ўз навбатида вазирлик ташаббуси билан уларни 
мазкур соҳада ўқитиш, билим ва малакасини оширишга етарли эътибор 
қаратилмаётганлигидир. 
Ушбу тоифадаги жиноятлар муассаса хисобчи ва бош хисобчилари 
томонидан ишлаб чикилган иктисодий жинояий схемалар асосида содир 
этилмоқда. Бунда хисобчилар иштирокчиликнинг ташкилотчи ва бевосита 
бажарувчи вазифаларини бажариб, муассаса раҳбари биринчи имзо қўйиш 
ҳуқуқига эга шахс сифатида ўзининг жиноятни содир этишда тўсиқларни 
бартараф этиш ва осонлаштириш вазифаларини бажариб, далолатчи ролида 
намоён бўлмоқда. 
Мазкур ҳолатда муассаса раҳбари умумий раҳбарлик функцияларини 
тўлиқ бажариши, бюджет маблағларини тасарруф этилиши бир шахснинг 
ихтиёрига (хисобчи ёки бош хисобчи) марказлаштирилишини олдини олишда 
муҳим ҳисобланади. 
Иккинчидан, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 
21 августдаги “Таълим ва тиббиёт муассасаларини молиялаштириш 
механизмини ҳамда давлат молиявий назорати тизимини янада 
такомиллаштириш тўғрисида”ги Карори талаблари ижроси вазирлик ва унинг 
тизимида ташкил этилган ички аудит ва молиявий назорат хизматлари 
томонидан бажарилмаяпти. 
Хусусан, 
мазкур 
қарорда 
Ўзбекистон 
Республикаси 
Молия 
вазирлигининг Давлат молиявий назорати бош бошқармаси қайта ташкил 
этилиб, таълим ва тиббиёт муассасаларида ички аудит ва молиявий назорат 
хизматларини ташкил этишдан асосий мақсад давлат бюджетидан 
ажратилаётган маблағларни мақсадли сарфланишини таъминлаш, бюджет 
қонунчилигига риоя этилишини профилактика қилиш ҳисобланади. 
Бироқ, муассасаларда тузилма фаолияти йулга қўйилиб, замонавий 
ахборот технологиялари воситалари ёрдамида (ойлик иш ҳақларини автоматик 
ҳисобловчи “Uzasbo” компьютер дастурий махсули ва бошқалар) бюджет 
маблағларини сарфланиши устидан даврий назорат ташкил этилган бир 
вақтда, қарордаги бюджет қонунчилигини бузиш ҳолатларини олдини олиш ва 
профилактикасига қаратилган давлат молиявий назоратининг энг устивор 
вазифаларини амалда тўлиқ амалга оширилмаяпти. 
Учинчидан, иш ҳақи ва бошқа тўловларни ҳисоблаш инсон омилига 
боғлиқ бўлиб, дастурга хисобчи томонидан маълумотлар киритиш имконияти 
чекланмаган, доимий ва умумий тарзда назоратга олинмаган. Муассаса 

---