1. Bozor mexanizmi va uning elementlari Bozor

5–rasm. Talab va taklif muvozanati.
Bozor muvozanati barqaror deb tan olinadi, agarda bozor o‘zining ichki omillari evaziga oldingi holatiga qayta oish qobiliyatiga ega bo‘lsa. Bu holatda bozorning o‘z-o‘zini boshqarish mexanizmi ishga tushadi. Agar bozor barqaror bo‘lsa, davlat uning faoliyatiga aralashmaydi, agar u izdan chiqsa, davlatning aralashuvi shart va zarur bo‘lib qoladi.
Bozorni tahlil qilish natijalari shuni ko‘rsatdiki, bu yerda asosiy omil vaqt omili qisoblanadi. Vaqt omiliga bo‘yicha muvozanatning turli modellari kelib chiqadi. Masalan, statistik va dinamik modellar.
Talab va taklif omillarini kompleks tadqiq qilish aniq bir tovar yokii xizmatlar bozorining sifatli tahlilini va bozor kon’yunkturasini qisqa va uzoq muddatli kelajakda bashoratlash imkonini beradi.
Reja va bozor institutlari

Buyruqbozlik iqtisodiyoti normalari

Normalar individlarning о‘zaro muvofiq munosabatlari barqarorligining asosiy kafolati hisoblanadi. Individ kontragent harakatlarini tushunish va о‘z harakatini ular bilan muvofiqlashtirish uchun u yoki bu normani tanlash barobarida umuman tizimning barqarorligini ta’minlaydi. Individ normadan chetga chiqsa, uni normaga qaytaruvchi tartibga solish mexanizmining mavjudligi normalar tizimini shakllantiradi. Shuningdek, normalar tizimi makro va mikrodarajalar о‘rtasidagi asosiy bog‘lovchi bо‘g‘inga aylanadi.
Individlarning iqtisodiy faoliyat kо‘rsatishini ta’minlovchi normalar tizimiga iqtisodiyot konstitusiyasi deyiladi. Iqtisodiyot konstitusiyasi buyruqbozlik va bozor tizimlaridagi о‘zaro zid normalarga amal qiladi.
Individlarning iqtisodiy faoliyat kо‘rsatishini ta’minlovchi normalar tizimiga iqtisodiyot konstitusiyasi deyiladi. Iqtisodiyot konstitusiyasi buyruqbozlik va bozor tizimlaridagi о‘zaro zid normalarga amal qiladi.

Bozor tizimida о‘zining shaxsiy manfaatlarini kо‘zlovchi individlar о‘rtasidagi bitimlardan makroiqtisodiy darajaga о‘tish bozor xatti-harakatlari normalari orqali amalga oshiriladi.

Buyruqbozlik iqtisodiyotining normalar tizimi surunkali taqchillik, ya’ni resurslarning yetishmasligini о‘zida namoyon etadi. Taqchillikning ma’lum darajada barqarorlashuvi hamda iqtisodiy agentlar ushbu darajaga moslashuvi tizimda normal taqchillik holatini yuzaga keltiradi.
Iqtisodiyot asosiy qonuni normalarining guruhlanishi