Энеолит Евразии: 1 — культура триполье-кукутени; 2 — раннетрипольская культура; 3 — гумельница; 4 — майкопская культура; 5 — анау; 6 — куро-аракская культура; 7 — энеолит Приаралья и Южного Урала; 8 — афанасьевско-окуневская область, 9 — древнеямная Bronza davri xo’jaligida yuz bergan o’zgarishlar. - Bronza davri xo‘jaligining eng katta yutug’i bu dehqonchilik madaniyatining keng yoyilishi va uning chorvachilikdan ajralib chiqishidir. Bu jarayon fanda birinchi ijtimoiy mehnat taqsimoti deb nomlanib, miloddan avvalgi IIming yillikning 2 chi yarmida sodir bo‘lgan. Ijtimoiy mehnat taqsimoti birinchi navbatda tabiiy sharoit muhitidan kelib chiqib ixtisoslashdi, ya’ni cho‘l va dasht zonalarida chorvachilar, dehqonchilik uchun qulay bo‘lgan janubiy-sharqiy, markaziy hududlar va daryo boyida dehqonchilik madaniyati yetakchi o‘rinni egalladi. Ikkinchidan bronza davrida qo‘lga kiritilgan yutuqlar, ishlab chiqaruvchi kuchlarni rivojlantirdi, natijada dehqonchilik yoki chorvachilikni rivojlantirish uchun alohida keng hududlar va ma’sul odamlar zarur bo‘lib qoldi. Dehqonchilikdan chorvachilikning alohida soha bo‘lib ajralib chiqishi qonuniy zaruriyat edi.
Bronza davri yutuqlarini quyidagilar qilib ko‘rsatishimiz mumkin: bronzadan yasalgan qurollar mehnat unumdorligini oshirdi, sug’orma dehqonchilik asosida doimiy qishloqlar ko‘paydi, yangi yerlar o‘zlashtirildi, hunarmandchilikning yangi sohalari—metallurgiya, zargarlik rivojlandi, kulolchilikda charxdan foydalanishga o‘tildi, uy-joy qurilishida g’ishtdan foydalanildi, mustahkam mudofaa devorlari shaklandi. Ot eshakdan transport sifatida foydalanildi, g’ildirakli aravalar kashf etildi, jamiyat hayotida monogam oila tarkib topib, hayotda otalar yetakchi bo‘la boshladilar, patriarxat davri boshlanib, urug’ jamoasi yemirila boshladi va ilk davlatchilik elementlari shakllandi. Qo‘shni mamlakatlar, ayniqsa chorvadorlar bilan dehqonlar o‘rtasida tovar ayirboshlash jonlandi. Jahon tarixida bronza davri miloddan avvalgi III ming yillik oxirlaridan boshlanadi. Bu davrda Qadimgi Misr, Mesoptamiya, Kichik Osiyo va Eronning janubi-g’arbi, shimoliy-G‘arbiy Hindiston, Shimoliy va Markaziy Xitoy davlatlar shakllanib, quldorlik jamiyati keng ravnaq topgan edi. Dastlabki shahar-davlat mil.avv. 4ming va 2 ming yilliklar atrofida shakllangan. Dunyoda shakllangan ilk shahar bu Uruk hisoblanadi. - Bronza davri yutuqlarini quyidagilar qilib ko‘rsatishimiz mumkin: bronzadan yasalgan qurollar mehnat unumdorligini oshirdi, sug’orma dehqonchilik asosida doimiy qishloqlar ko‘paydi, yangi yerlar o‘zlashtirildi, hunarmandchilikning yangi sohalari—metallurgiya, zargarlik rivojlandi, kulolchilikda charxdan foydalanishga o‘tildi, uy-joy qurilishida g’ishtdan foydalanildi, mustahkam mudofaa devorlari shaklandi. Ot eshakdan transport sifatida foydalanildi, g’ildirakli aravalar kashf etildi, jamiyat hayotida monogam oila tarkib topib, hayotda otalar yetakchi bo‘la boshladilar, patriarxat davri boshlanib, urug’ jamoasi yemirila boshladi va ilk davlatchilik elementlari shakllandi. Qo‘shni mamlakatlar, ayniqsa chorvadorlar bilan dehqonlar o‘rtasida tovar ayirboshlash jonlandi. Jahon tarixida bronza davri miloddan avvalgi III ming yillik oxirlaridan boshlanadi. Bu davrda Qadimgi Misr, Mesoptamiya, Kichik Osiyo va Eronning janubi-g’arbi, shimoliy-G‘arbiy Hindiston, Shimoliy va Markaziy Xitoy davlatlar shakllanib, quldorlik jamiyati keng ravnaq topgan edi. Dastlabki shahar-davlat mil.avv. 4ming va 2 ming yilliklar atrofida shakllangan. Dunyoda shakllangan ilk shahar bu Uruk hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
