1. Buxgalteriya hisobi fanining predmeti va metodi. Eng avvalo buxgalteriya hisobiga to’xtalsak. Buxgalteriya hisobi

42.Tovar-moddiy zaxiralar (TMZ) larni baholash usullari.
Ишлаб чиқариш заҳираларини баҳолаш «Товар-моддий заҳиралар» номли 4-сон БҲМСга асосланган бўлиши лозим. Ушбу стандартга мувофиқ материаллар энг кам баҳода, яъни таннархи бўйича ёки соф сотиш қийматида ҳисобга олиниши лозим. Чунки бухгалтерия ҳисобининг эҳтиёткорлик тамойилини акс эттиришнинг бири бўлиб паст баҳолаш қоидаси ҳисобланади: таннарх бўйича ёки сотишнинг соф қиймати
Yer silkinishi ,toshqin, yong’in singari tabiiy ofatlar sababli moddiy hisob kitobning imkoni yo’qligi sababli korxona o’zining TMZ miqdorini baholashi mumkin va oylik yoki choraklik moliyaviy hisobotlar tayyorlaydi lekin moddiy hisob yillik qilinadi.TMZni baholashning ikki usuli bor ular:yalpi foyda usuli va TMZning chakana savdo usuli.
5.7.1. Yalpi foyda usuli
Bu metod yalpi foyda darajasi sotishdan olingan foyda yakuniy TMZni baholahda ishlatiladi. Bu metodni ishlatish uchun korxona sotilgan mahsulot tannarxini baholashi va yakuniy TMZ ni baholashi zarur.
5.7.2 TMZning chakana savdo usuli.
Bu usul chakana narxlarda hisoblangan yakuniy TMZni tannarxi chakana savdo orqali hisoblanadi.(shu joyning tarjimasini to’g’ri chiqarolmadim ustoz qarab ko’ring o’zingizam). Bu metoddan foydalanganda korxona yakuniy TMZni chakana narxda hisoblashi kerak,va tannarx yoki chakana narx nisbati hisoblanishi so’ngra yakuniy TMZning tannarxi baholanishi kerak.


43.Tovar-moddiy zaxiralar (TMZ) lar harkatini hujjatlashtirish.
Tovar-modiy zahiralar harakatini hujjatlarda rasmiylashtirish
Materiallar harakati bilan bog‘lik muomalalarni o‘z vaqtida hujjatlarda rasmiylashtirish ularning hisobini to‘g‘ri yuritishni ta’minlaydi. Korxonalarga materiallarning o‘z vaqtida keltirilishini ta’minot bo‘limi nazorat qilib boradi. Ta’minot bo‘limi Mol yetkazib beruvchi korxonalar tomonidan shartnoma majburiyatlarining baja-rilishini tekshirib, ularga materiallar kamomadi va sifati bo‘yicha e’tirozlar va da’vo quyish, korxonaga o‘z vaqtida etib kelmagan yuklarni topish vazifalarini bajaradilar.
Mol yetkazib beruvchilarning shartnoma shartlariga rioya qilishlari ustidan nazoratolib borish ishlab chiqarishni to‘xtovsiz, o‘z vaqtida davom etishini ta’minlaydi.
Mol yetkazib beruvchilardan olingan schyot va boshqa hisob-kitob hujjatlari, eng avnalo, korxona buxgalteriyasiga topshiriladi, ular tekshiriladi, sungra o‘z vaqtida ruyxatatga olinadi. Shundan sung bu hujjatlar korxonaning ta’minot bo‘limiga topshiriladi. Har bir schyot bo‘yicha uning tulanishi yoki tulanmasligi aniqlanadi. Agar shartnoma shartlariga Mol yetkazib beruvchilar tula amal kilgan bo‘lsa, schyotni to‘lashga rozilik Lsriladi. to‘lanishi lozim bo‘lgan schyot va boshqa hisob-kitob hujjatlari materialni qabul qilish uchun omborga beriladi. Materiallar korxonaga keltirilgunga qadar hamma hujjatlar maxsus papkada saqlanadi. O‘z vaqtida yuborilmagan materiallar to‘g‘risida imbor mudiri korxonaning ta’minot bo‘limiga tegishli chora ko‘rilishi uchun xabar beradi.
Korxona ishonchnomaning ikki - M-2 va M-2a shaklidan foydalanadi. M-2 shakld foydalanganida berish-olishlar haqidagi ma’lumotlar ishonchnoma varakasining kunga kismiga (koreshogiga) yoziladi, bu holda berilgan ishonchnomani maxsus daftarga o‘ kuyishga xojat kolmaydi. Korxona moddiy boyliklarni ommaviy tarzda ishonchnoma bn oladigan hollarda M-2a shaklidagi ishonchnomadan foydalanadi. Berilgan ishonchnomg maxsus daftarda ruyxatdan o‘tkaziladi. Ishonchnoma korxona rahbari va bosh buxgalt tomonidan muxrlangan holda beriladi, sungra u M-26 shaklidagi maxsus daftarga yu qilinadi. Ekspeditor esa ishonchnomani olishda daftarga imzo chekadi. Ishonchnomani od xodim materiallar olingandan keyingi birinchi kundan krldirmasdan unga yuklatil vazifani bajarganligi hamda olingan materiallarni omborga topshirganligi to‘g‘risid. hujjatlarni buxgalteriyaga topshirishi shart. Ishlatilmagan ishonchnomalar belgilash muddati utib ketgandan keyingi kunda buxgalteriyaga topshiriladi. Muddati o‘tib ketgan ishonchnomalar bo‘yicha hisobot bermagan shaxslarga yangi ishonchnomalar berish qilinadi. Materiallarni omborga ombor mudiri yoki omborchi qabul qiladi. Keltirilgan materiallar Mol yetkazib beruvchining hujjatlari bilan muvofiq bo‘lsa, omborchi shaklidagi kirim orderi to‘zadi. Ombordan sexlarga materiallar muntazam berib borilsa, u holda limit-zabor kartalari qullaniladi. Limit-zabor kartasi korxonaning ishlab chiqarish yoki rejalashtirish bo‘limi tomonidan yoziladi. Unda shu sex yoki uchastkaga berilishi lozim bo‘lgan material ma’lum turining oylik cheklangan me’yori ko‘rsatiladi. Cheklangan me’yor sex yor uchastkaning ishlab chiqarish rejasi va shu sex yoki uchastkada materiallarni sarflash me’yori asosida aniqlanadi. Limit kartasi ikki nusxada yoziladi, bir nusxasi omborgao‘ ikkinchisi esa sexga beriladi. Materiallar berilgandan sung limit kartasining nusxasiga imzo qo‘yadi, sex xodimi omborchining nusxasiga o‘z imzosini qo‘yadi. Omborchi har bir operatsiyadan keyin foydalanilmagan limit qoldigini hisoblab chiqadi. Limit etmagan tavdirda limitdan tashqari materiallar harajati talabnoma bilan rasmiylashtiriladi. Materiallarning sarflanishi bo‘yicha limitning shu tarika belgila lanishi me’yordan ortiqcha sarflar haqida korxona rahbarlariga o‘z vaqtida xabar qilish- imkonini beradi. Limit kartalarining kullanilishi hujjatlar sonini kamaytiradi yoki ularni kayta ishlashni engillashtiradi. Materiallarning ichki ko‘chishida, ya’ni bir ombordan ikkinchi omborga, bir sexdan ikkinchi sexga berilganida hamda chiqindilar omborga qabul qilinganida qabul qilish yukxatlari bilan rasmiylashtiriladi. Ombor xodimi lariga materiallarni boshqa hujjatlar bo‘yicha hamda turli xatlar, og‘zaki farmoyishlar asosida berish takiklanadi.