1-dars 1-§. Organik kimyo tarixi. Organik birikmalarning o‘ziga xos xususiyatlari darsning maqsadi

V.Tashkily qism;

a)Salomlashish

b)Yo’qlama

c)Siyosiy daqiqa

VI.O’tilgan mavzuni takrorlash uchun savol va topshiriqlar berish.

3. Agar kraxmalning taxminiy molekulyar massasi 81·102 ga teng bo‘lsa,

uning gidrolizidan qanday massada (g) glukoza olsa bo‘ladi?

4. Agar kraxmalning taxminiy molekulyar massasi 64,8·103 ga teng bo‘lsa,

uning yonishidan necha mol CO2 gaz hosil bo‘ladi?

5. 4 mol maltozani gidrolizidan olingan glukozani spirtli bijg‘ishidan qanday

massada (g) etanol olish mumkin?

6. 5 mol maltozani gidrolizidan olingan glukozani spirtli bijg‘ishidan hosil

bo‘lgan mahsulotning tarkibidagi sp3-gibridlangan orbitallar sonini aniqlang.

7. 3 mol maltoza va saxaroza aralashmasidan 900 g glukoza olingan bo‘lsa,

dastlabki moddalar qanday massa nisbatda olingan?

2. 2,5 mol maltozani gidrolizidan olingan glukozani spirtli bijg‘ishidan

qanday massada (g) etanol olish mumkin?

Masalaning yechimi: Avval misolda berilgan reaksiyalar tenglamasini yozamiz:

Ko‘rinib turibdiki, 1 mol maltoza gidrolizidan ikki barobar ko‘p miqdorda glukoza, ya’ni 2 mol modda hosil bo‘ladi. Olingan miqdordagi glukozaning spirtli bijg‘ishidan yana 2 barobar ko‘p miqdorda etil spirti mahsulot sifatida olinadi. Demak, 1 mol maltozadan tegishli o‘zgarishlardan so‘ng 4 mol (yoki

4 mol × 46 g/mol = 184 g) etanol olish mumkin. Ushbu holatdan foydalanib berilgan miqdordagi maltozadan qancha etanol olish mumkinligini hisoblaymiz: 1 mol maltozadan 184 gramm etanol olinadi

2,5 mol miqdoridan x grammx= 2,5 mol•184 g 1 mol =460 g Javob: 460 g3. 2,5 mol maltoza va saxaroza aralashmasidan 720 g glukoza olingan bo‘lsa, dastlabki moddalar qanday massa nisbatda olingan?

Masalaning yechimi: Dastlab, berilgan moddalarning suv bilan ta’sirlanish reaksiyalarini yozamiz:

C12H22O11 + H2O 2 C6H12O6

C12H22O11 + H2O H2SO4 C6H12O6 + C6H12O6

Maltoza miqdorini x, saxarozanikini y ko‘rinishida ifodalasak, ulardan

hosil bo‘lgan glukoza mos ravishda 2x va y miqdorda bo‘ladi va ularning

yig‘indisi (720 g glukoza / 180 g/mol = 4) 4 molga tengdir. Endi bu noma’lumlardan

foydalanib tegishli tenglama tuzamiz: x = 1,5; y = 1

Ma’lumki, maltoza hamda saxaroza bir-biriga izomer, ya’ni molekulyar

massalari bir xil bo‘lgan moddalardir. Bu degani ularning miqdor nisbati massa

nisbatiga teng bo‘ladi. Javob: 1,5:1

IX.Uyga vazifa: mustahkamlash