1 Davlat bujeti to’g’risidagi ilmiy qarashlarning rivojlanishi

1.2.Davlat bujetining maqsadi, tuzilishi tamoyillari va vazifalari
Joriy qilingan tartibga ko’ra, soliq to’lovchi Davlat soliq qo’mitasining tuman bo’limlariga soliq va boshqa yig’imlar to’lovini amalga oshiradi (rasmda bu to’lovlar harakati 1 raqami bilan ko’rsatilgan). Shuningdek, soliq to’lovchi sub’ekt DSQning tuman bo’limlarga davlat maqsadli jamg’armalari (DMJ) ga to’lovlarni (rasmda - 2 raqam bilan belgilangan) amalga oshiradi. Bundan tashqari, to’lovchi to’g’ridan to’g’ri yagona g’azna hisobraqamiga (YaG’H) byudjetdan tashqari mablag’lar (ota-onalar badali to’lovlari va boshqalar) to’lovini amalga oshiradi (3); To’lovchi to’g’ridan to’g’ri YaG’Hga DMJ ga yig’imlar to’lovini amalga oshiradi (4); Tuman DSIlari byudjeti daromadlarini to’lov topshiriqnomalarida tegishli byudjet shaxsiy xisobraqamini ko’rsatgan holda YaG’Hga o’tkazib beradi (5); Tuman DSIlari DMJ daromadlarini DMJning tranzit xisobraqamlarga o’tkazib beradi (6); DMJ daromadlari esa DMJning tranzit xisobraqamlaridan YaG’Hga o’tkaziladi (7); Maxsus “G’aznachilik” dasturiy majmui YaG’Hga tushgan barcha daromadlarni tegishli byudjet, DMJ mablag’lariga va byudjetdan mablag’ oluvchilarning byudjetdan tashqari mablag’lariga ular uchun ochilgan shaxsiy hisobraqamlari orqali ajratadi
Davlat byudjeti daromadlarining g’azna ijrosini amalga oshirish borasida joylardagi g’aznachilik bo’linmalari tomonidan quyidagi ustuvor vazifalar bajarilishi lozim:

• 
  davlat byudjetiga kelib tushgan mablag’larni ajratib berilishi lozim bo’lgan turli darajadagi byudjetlarning g’aznachilikdagi shaxsiy hisobraqamlariga o’tkazib berish bilan bog’liq operatsiyalarni amalga oshirish;
  
• 
  davlat byudjetining daromad qismi bo’yicha g’aznachilik funktsiya­lari­ning bajarilishi yuzasidan tegishli hisobotlarni tayyorlash va buxgal­terlik hisobotlarini olib borish, bajarilgan barcha funktsional jarayon­larga taalluqli ma’lumotlarni G’aznachilik tizimining Bosh kitobida aks ettirib borish;
  
• 
  davlat byudjetining daromadlari, davlat maqsadli va byudjetdan tashqari jamg’armalar bo’yicha zarur ma’lumotlarni yig’ish, o’rganib chiqish, tahlil qilish va olingan natijalarni mutasaddi davlat tashkilotlari (davlat soliq va bojxona organlari)ga taqdim etish;
  
• 
  davlat byudjeti daromadlari qismiga soliq va boshqa xil majburiy to’lovlarning tushirilishi, me’yoridan ortiqcha ushlanib qolingan soliq va boshqa xil majburiy to’lovlar summasining qaytarib berilishi bilan bog’liq ma’lumotlarni to’plash, qayta ishlash va tegishli ma’lumotlarni tayyorlash;
  
• 
  “Bank - G’aznachilik” tizimi orqali Yagona g’aznachilik tizimiga davlat byudjetining daromadlar qismiga tushiriladigan tushumlarni qabul qilib olish operatsiyalarini bajarish;
  
• 
  moliya masalalari bilan shug’ullanuvchi mutasaddi davlat organlariga turli darajadagi byudjetlarning kirim qismiga tushayotgan mablag’lar haqida ma’lumotlar berib borish;
  
• 
  joriy qonunchilik normalariga muvofiq davlat byudjetining daromadlari qismiga tushiriladigan mablag’lar bilan ishlashga doir boshqa xil operatsiyalarni amalga oshirish.
  

Xulosa qilib aytganda, dastlab davlat byudjeti g’azna ijrosi elementlari joriy qilinayotganda nazarda tutilgan davlat byudjeti, davlat maqsadli jamg’armalari, byudjet tashkilotlarining byudjetdan tashqari mablag’lari tushumini yagona g’azna hisobraqamida yuritilishi mablag’larni oqilona boshqarish imkonini beradi, qisqa vaqt oralig’ida byudjetga va boshqa maqsadli jamg’armalarga tushgan mablag’larning mar­kaz­lashtirilgan tartibda hisobini yuritish uchun sharoit yaratadi. Daro­madlar ijrosining yagona axborot tizimini joriy qilish orqali byudjet daromadlari to’g’risida tezkor oraliq va yakuniy ma’lumotlarni olish, qayta ishlash va hisobotlarni shakllantirishning yangi uyg’unlash­gan texnologiyalari amalda qo’llaniladi. Davlat byudjeti xarajat­la­rining byudjet daromadlari bilan muvofiqlashtirish uchun yagona axborot makoni yaratiladi. Ushbu holatlarning natijasi o’laroq, yagona g’azna hisob­raqamining joriy etilishi natijasida davlat byudjeti daromadlarining g’azna ijrosini amalga oshirish jarayoni soddalashadi, oqilona shaklga keladi va daromadlar ijrosining operativligi va shaf­fofligi ta’minlanadi. Byudjet ko’rsatkichlariga to’g’ri baho berish, mam­la­­kat miqyosida, shuningdek, hududlar darajasida byudjet masala­larida tegish­li tezkor boshqaruv qarorlarini qabul qilish uchun zamin yaratiladi.