1 Davlat va huquq nazariyasining predmetini

294. Ta’sis etuvchi normalar jam iyat ijtimoiy-siyosiy tuzum ining asosini,
inson huquq va erkinliklarini, siyosiy va huquqiy tizimning asosini mustahkamlaydi. Masalan, 0 ‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga
k o ‘ra, “ 0 ‘zbekiston - suveren dem okratik respublika, davlatning
“ 0 ‘zbekiston” , “ 0 ‘zbekiston Respublikasi’1 degan nomlari bir m a’noni
anglatadi. Bunda qonunning m atnida davlatning nomlanishi ta ’sis etilgan.

295.

296. Tartibga soluvchi norm alar ijtimoiy m unosabat ishtirokchilari
o ‘rtasidagi m unosabatlarni huquqiy tartibga soladi. U ning asosiy xususiyati shundaki, u ijozat beruvchi va majburlovchi xususiyatga ega, shunga
muvofiq, u ijtimoiy munosabatlarning ishtirokchilari uchun davlat
tom onidan q o ‘riqlanadigan va kafolatlanadigan o ‘zaro subyektiv huquqlar
ham da yuridik majburiyatlar o ‘rnatadi. U yoki bu ijtimoiy m unosabatni
huquqiy norm a qoidalari orqali maqsadli tartibga solish natijasida bu
m unosabat huquqiy xarakter kasb etadi, uning ishtirokchilari esa mazkur
huquqiy munosabatning subyektlariga aylanadilar

297. Qo'riqlovchi normalar huquq normalari tizimida o ‘ziga xos ahamiyatga ega bo‘lib, asosan jamoat tartibini saqlash funksiyasini bajarishga
qaratiladi va ular jamiyatda o‘rnatilgan talablar buzilgan taqdirda yuzaga
keladi.

298. Deklarativ normalar axborot berish, bayonot berish vazifasini bajaradi va qoidaga ko‘ra, ushbu norm alar dasturiy ahamiyat kasb etadi.
M azkur toifadagi norm alar ijtimoiy munosabat ishtirokchilariga muayyan
huquqlar berish yoki majburiyatlar yuklashdan cheklangan holda, faqatgina m a’lumot berish bilan kifoyalanadi, xolos.

299. Definitiv ta ’r if normalar ham bo‘lib, ular huquqiy kategoriya va
tushunchalarning tavsifini o ‘zida mujassamlashtiradi. Bulardan masalan,
jinoyat qonunida - jinoyat ta ’rifi, m a ’muriy qonunda - m a’muriy
huquqbuzarlik harakati ta ’rifi, fuqarolik qonunida — bitimlarning ayrim
turlari ta ’rifi va hokazolarni ko‘rsatish mum kin. Defmitiv norm alar
qonunchilikdagi biron-bir norm aning m azm unini tushuntirib berishga
qaratilgan bo‘ladi. Definitiv norm alar huquqiy kategoriya va tushunchalarning tavsifini o ‘zida mujassamlashtiradi. Masalan, 0 ‘zbekiston
Respublikasi Jinoyat kodeksining 34-moddasida retsidiv jinoyatning
mohiyati, ta ’rifi ochib berilgan. Definitiv norm alar, asosan evristik,
yo‘nalish beruvchi funksiyalami bajaradi.

300. Huquq normalarini moddiy va protsessual huquq normalariga ajratish
ham keng tarqalgan. H uquq subyektlarining huquq va majburiyatlari
mazmunini aniqlab beruvchi norm alar moddiy huquq normalari guruhiga q o ‘shiladi. Moddiy huquq normalari huquq subyektlarining huquq va
burchlari, ularning huquqiy holati, huquqiy tartibga solish doirasini mustahkamlaydi. Boshqacha aytganda, ular huquq subyektiga unga qanday
huquq berilishi va undan nim a talab qilinishini ko‘rsatib beradi.

301. Huquqlarni amalga oshirish va majburiyatlarni bajarish, ijro etishning
tartibini, buzilgan huquqni tiklash jarayonini belgilovchi normalarni esa