1 Davlat va huquq nazariyasining predmetini

151. Demokratik siyosiy rejim. Demokratiya (yunoncha dem okratia
“demos — xalq, kratos — hokim iyat” — “xalq hokimiyati”) siyosiy rejimi barcha insonlarning tengligi va erkinligini tan olishga, aholini turli
jam oat tashkilotlariga birlashtirish, davlat hokimiyati va boshqaruvi
organlarini xalq ishtirokida saylash, davlat hokimiyatining taqsimlanishi
va xalqning davlatni boshqarishda ishtirok etishiga asoslanganligida aks
etadi. Demokratik davlat o ‘z fuqarolarining huquq va erkinliklarini rasmiy ravishda konstitutsiya va qonunlarda e’lon qiladi, ayni paytda, ularning iqtisodiy zaminini ta’minlaydi hamda kafolatlaydi. Demokratik tartib ikki shaklda amalga oshiriladi: vakillik demokratiyasi va bevosita
demokratiya.

152. Totalitar turdagi siyosiy tizimlar davlatning jam iyat hayoti barcha
sohalarida to ‘la (total) nazorat o ‘rnatganligi bilan ajralib turadi yoki tavsiflanadi. T otalitar siyosiy rejim larning asosiy belgilari quyidagilar:
— fuqarolar huquq va erkinliklarining butkul kam sitilishi;
— hokim iyatning barcha darajalarda nom enklaturaning yopiq kanallari orqali shakllantirilishi;
— hokim iyat bo‘linishi prinsipining amalda bekor qilinganligi;
— yagona hukmron partiyaning mavjudligi;
— yagona rasmiy mafkuraviy doktrinaning jamiyat barcha a’zolariga
singdirilishi.
Totalitarizm ijtimoiy turg‘unlikka, fuqarolarning passivligiga, davlat va
partiya apparatining izdan chiqishiga, m a’naviy tubanlashuvga olib borishini sobiq SSSRning tarixi yaqqol ko‘rsatdi.

153. Fashistik idora usuli totalitar rejimning avj olgan shakllaridan biri
bo’lib, u millatchilik mafkurasi bir millatning boshqalardan afzalligi
to’g‘risidagi tasavvurlarga tayanadi. Insonlarning huquq va majburiyatlari
qaysi millatga mansubligiga bog’liq bo’ladi shuningdek bu rejim amal
qiladigan davlatlarda senzlar asosan shaxsning millati va irqiga qarab belgilanadi. Ushbu rejim odam lar qonun va sud oldida teng bo‘lishi mumkin
emas degan aqidaga tayanadi, faqat bir millatni oliy irqqa mansub deb
e ’lon qiladi va u barcha imtiyozlarga ega bo‘lishi mumkin, deb hisoblanadi. Bunday hollarda inson va uning shaxsiga nisbatan agressiv kayfiyat
hukmron bo‘ladi. Jamiyatda uzluksiz ravishda ijtimoiy ixtiloflar, om m aning qashshoqlashuvi yuz beradi