1. Электр заряд тушунчаси. Зарядланган зарраларнинг узаро харакати. Электр майдон

58.БТ умумий база уланиш схемасида кириш ва чиқиш характеристикаларини келтиринг ва ишлаш принципини тушунтиринг.

УБ схемаси учун кириш статик характеристикаси бўлиб U_КБ = const бўлгандаги I_Э= f (U_ЭБ) боғлиқлик, УЭ схемаси учун эса U_КЭ = const бўлгандаги I_Б=f(U_БЭ) боғлиқлик ҳисобланади. Кириш характеристикаларининг умумий характери одатда тўғри йўналишда уланган p-n билан аниқланади. Шу сабабли ташқи кўринишига кўра кириш характеристиклари экспоненциал характерга эга (7.2- расм).

а) б)

Коллектор ўтишдаги тескари куланишнинг ортиши билан УБ схемадаги кириш характеристика чапга, УЭ схемада эса ўнгга силжийди.

УБ схемадаги транзисторнинг чиқиш характеристикалари оиласи бўлиб I_Э =const бўлгандаги I_К= f (U_КБ) боғлиқлик, УЭ схемада эса I_Б =const бўлгандаги I_К= f (U_КЭ) боғлиқлик ҳисобланади.

29. n-kanali induksiyalangan MDYA tranzistorning chiqish (stok) xarakteristikalar oilasini keltiring.11.2 – расмда р – канали индукцияланган МДЯ - транзисторнинг сток – затвор ВАХ келтирилган.

11.3 – расмда n - канали индукцияланган МДЯ - транзисторнинг чиқиш (сток) характеристиклар оиласи келтирилган. Затворга маълум кучланиш берилганда нинг ортиб боришига кўра сток токи ноль қийматдан аввалига чизиқли кўринишда ортиб боради (ВАХ нинг тикка қисми), кейинчалик эса ортиш тезлиги камаяди ва етарлича катта қийматларида ток ўзгармас қийматга интилади. Ток ортишининг тўхташи сток яқинидаги каналнинг беркилиши билан боғлиқ.

30. MDYA tranzistorlarda maydon efekti xodisasini tushuntiring. Транзисторда ток ўтказувчи канал ҳосил қилиш учун затворга тескари қутбликдаги кучланиш берилади. Затвор электр майдони SiO₂ диэлектрик қатлами орқали ярим ўтказгичнинг юқори қатламига киради, ундаги асосий заряд ташувчилар (электронлар) ни итариб чиқаради ва асосий бўлмаган заряд ташувчилар (коваклар) ни ўзига тортади. Натижада юқори қатлам электронлари камбағаллашиб, коваклар билан эса бойиб боради. Затвор кучланиши бўсағавий деб аталувчи маълум қиймати U₀ га етганда, юқори қатламда электр ўтказувчанлик ковак ўтказувчанлик билан алмашади ва исток ва стокни бир – бири билан боғловчи р- турдаги канал шаклланади. бўлганда юқори қатлам коваклар билан бойиб боради, бу эса канал қаршилигини камайишига олиб келади. Бу вақтда сток токи I_С ортади.

32. n-kanali qurilgan MDYA tranzistorni tuzilishi va ishlash prinsipi. n – канали қурилган МДЯ – транзистор тузилмаси 13.1, а – расмда ва шартли график тасвирланиши 13.1, б – расмда келтирилган.
а) б)

13.1 – расм n – канали қурилган МДЯ – транзистор тузилмаси (а) ва

унинг шартли белгиланиши (б)

Бундай транзисторларда исток ва сток орасида жойлашган ток ўтказувчи канал транзисторни тайёрлаш жараёнида ҳосил қилинади. Шунинг учун бундай транзистор канали “қурилган” МТ деб аталади. Канал ион легирлаш усули билан яримўтказгич сиртига яқин соҳаларда юпқа қатлам ҳосил қилиш билан амалга оширилади. Канали қурилган МДЯ – транзисторлар истокка нисбатан затворга икки хил ишорали кучланишлар берилганда ҳам ишлай олади.

33. n-kanali qurilgan MDYA tranzistorni dinamik chiqish qarshiligini grafik usulda aniqlang.

34. p-kanali qurilgan MDYA transistor parametrlari. Характеристика тигклиги

U_СИ = const бўлгандаги ;

Ички (дифференциал) қаршилик U_ЗИ = const бўлгандаги ;

Кучланиш бўйича кучайтириш коэффициенти I_С = const бўлгандаги

Супердозиция(жамлаш) принципи. Жамлаш усули Ушбу принцип чизиқли занжирлар учун қўлланганда шундай таъриф-ланади: занжирнинг ихтиёрий шохобчасидаги токнинг миқдори, хар бир манбанинг алоҳида таъсири натижасида (бир манба таъсири кўри-лаётганда қолгаларини йўқ деб ҳисоб) ушбу шохобчада ҳосил қилган токларнинг йиғиндисига тенг. Келтирилган таърифдан шуни кўриш мумкинки, кўрилаётган усулни мустақил амал қилувчи усул (ёки уст-лаш ёки жамлаш) усули деб аташ мумкин. Суперпозиция принципига асосан икки (ёки бир неча) режим учун ҳисобни олиб бориш мумкин; бунда бир марта параметрлари бўлган  манбалар таъсир этади; иккинчи марта эса параметр-ли манбалар таъсир этади. Агар ва ва - токлар шу икки режимнинг токлари бўл-са, у холда хақиқий режимнинг токларини аниқлаш учун ушбу икки режим токларини ; ; . .устлаш (жамлаш) ёрдамида аниқлаш мумкин (агар қуйидагиларни қабул қилиш мумкин бўлса):