1. Elektromexanikaning qonunlari

26_savol Kuchaytirgichlar va o‘zgarmas tok o‘zgartkichlari Kuchaytirgich (texnikada) -kuchlanish, quvvat va boshqalarni oʻzatadigan yordamchi manba energiyasidan foydalanib kuchaytiradigan qurilma. Foydalaniladigan energiya turiga qarab elektr, magnit, gidravlik, pnevmatik va mexaniq K.lar boʻladi. Bu turdagiqurilmalarning oʻzgartgichlardan far-qi, K.da chiqayotgan va kirayotgan signallar orasidagi aloqa uzluksiz va bir xil ishorali boʻladi. Elektromagnit toʻlqin energiyasini oshiradigan, elektr impulyelarini kuchaytiradigan, asosiy mexanizmning taʼsir ku-chini oshiradigan K.lar bor. K. avtomatika, telemexaniqa, hisoblash va oʻlchash texnikasi, radioelektronika va aloqadagi qurilmalarning, shuningdek, ish mashinalari (elektroenergetika, mashinasozlik, transportdagi) yuritmalarining asosiy elementlaridan biri
Oʻzgarmas tok— tok kuchi va yoʻnalishi vaqt oʻtishi bilan oʻzgarmaydigan elektr toki. Oʻzgarmas tok oʻzgarmas elektr yurituvchi kuch taʼsirida oʻtkazgichdan yasalgan berk zanjirda vujudga kelishi mumkin. Agar elektr zanjiri tarmoqlanmagan boʻlsa, uning hamma qismlaridan oʻtayotgan tok kuchi bir xil boʻladi. Oʻzgarmas tokning asosiy qonunlari Om qonuni va Joul — Lens qonunidan iborat. Ishtirok etayotgan qarshiliklar va elektr yurituvchi kuchlardan foydalanib, zanjir tarmoqlarining har biridan oqayotgan tok kuchi va yoʻnalishi Kirxgof qoidalari asosida hisoblanadi. Oʻzgarmas tokdan turli sanoat tarmoqlarida, mas, elektrometallurgiya, transport, aloqa, avtomatika va boshqalarlarda foydalaniladi.
27_Savol STALBIZATOR Stabilizator (lot. stabilis — turgʻun, doimiy) — i. ch. jarayoni, mashina parametrlari, elektr kattaliklar va boshqa koʻrsatkichlarni bir meʼyorda ushlab turadigan asbob, moslama yoki modda. Mas, aviatsiya Si — samolyotning boʻylama turgʻunligi va boshqariluvchanligini taʼminlaydigan quyruq qanotining qoʻzgʻalmas qismi. Kuchlanish yoki tok Si tarmoqdagi kuchlanishning oʻzgarishi va nagruzka kiymatidan qatʼi nazar kuchlanish yoki tokni avtomatik tarzda birday ushlab turadi. Dengiz Si kemaning chayqalishini kamaytiradi, u giroskop prinsipiga asoslangan. Fotografik S. foto emulsiyalarning eskirishini sekinlatish yoki unga barham berish uchun ishlatiladigan modda. Invertorlar: Invertor (lotincha: inverto — agʻdaraman, oʻzgartiraman) — 1) elektrotexnikada — oʻzgarmas elektr tokini bir yoki koʻp fazali oʻzgaruvchan tokka oʻzgartiruvchi boshqariladigan elektr ventilli qurilma. Bogʻlik, (mustaqilmas) va mustaqil xillari bor. Bogʻliq I.da tok chastotasi elektr tarmogʻining tok chastotasi bilan aniqlanadi; musta-qil I.da tok chastotasi I. bilan nagruzkaning elektr zanjirlarini boshqarish rejimlari va parametrlariga boglits buladi. CHASTOTA O’ZGARTIRGICHLARI : Chastota o`zgartkichlarning turlari.Keyingi paytda takomil yarim o‘tkazgichlarning ishlab chiqila boshla-nishi va ular asosida o‘zgartgichlar texnikasining rivojlanishi natijasida ishonchlilik darajasi yuqori bo‘lgan chastota o‘zgartkichlar tiristor va kuch tranzistorlari asosida yaratilmoqda. Tiristorli va tranzistorli chastota o‘zgartkichlar (TChO‘) ikki guruhga bilvosita va bevosita chastota o‘zgartkichlarga bo‘linadi. Tiristorli bevosita chastota o‘zgartkichlarda tarmoqdan kelayotgan o‘zgarmas chastotali va kuchlanishning haqiqiy qiymati o‘zgarmas bo‘lgan o‘zgaruvchan tok kuchlanishi bevosita oraliq o‘zgartkichlarsiz chastota va
kuchlanishining haqiqiy qiymati rostlanuvchan o‘zgaruvchan tok kuchlanishiga o‘zgartiriladi.
28_savol Vaqt birligi ichida sinusoidal qoida bo’yicha o’zgaradigan, bir xil chastotali o’zaro 1200 ga siljigan 3 ta EYUK li elektr zanjiri tizimidagi tok, uch fazali tok deyiladi. 1891 yilda mashxur rus elektrotexnigi M.O.Dolivo-Dobrovolskiy tomonidan ixtiro qilingan uch fazali tok generatori, motori va uzatish tizimi, ya’ni uch fazali tizim kompleksi jahon miqyosida elektrotexnikaning fan texnikani etakchi soxasiga aylanishiga asos bo’ldi. Uch fazali EYUK 3 fazali generatorlarda xosil qilinadi. Ushbu generator qo’zg’almas stator va aylanuvchan rotordan iborat. Stator cho’lg’amlari o’zaro teng qilib o’ralgan bo’ladi.