1. Fasafaning predmeti

3.Fasafaning jamiyatdagi o'rni.
Фалсафа ѝз функциялари (дунѐқараш, танқидий, методологик,
аксиологик, башоратлаш, синтетик)ни амалга оширишда жамиятда
муҳим аҳамиятга эга бѝлиб, ижтимоий-тарихий жараѐнларнинг
ривожланишига таъсир кѝрсатади.
Фалсафа жамлама-умумлашган шаклда билиш жараѐни ва ижтимоий амалиѐт ривожи
йѝналишига таъсир этадиган парадигмаларни шакллантиради. Яқин ва Ѝрта Шарқда
фалсафанинг ривожланиши илк ѝрта аср мусулмон цивилизациясининг тараққиѐтига
рағбатлантирувчи омил бѝлди. Уйғониш ва Янги даврлар фалсафасидаги инсонпарварлик ва
маърифат ғоялари черков ҳукмронлиги ва мутлақлаштиришни чеклашга, табақаларнинг
мақомини ѝзгаришига, фуқаролик жамиятининг шаклланишига имкон яратди, немис классик
фалсафасининг ғоялари эса қатор фанлар: геология, биология, жамиятшуносликдаги
тасаввурларнинг тубдан ѝзгаришига олиб келди. «Амалий фанлар» фалсафасининг ғоялари
Узоқ Шарқ мамлакатларида жамият сиѐсий ва ижтимоий тизими, иқтисодиѐт, таълим соҳасида
муҳим ислоҳотларга сабаб бѝлди. Шу билан бир қаторда фалсафа тоталитар жамиятлардамафкура, апологетика ва цензуранинг қуролига айланиб, тараққиѐт ривожини тѝхтатиб қѝйиши
мумкин. Сталинизм фалсафасининг генетика ва кибернетикани буржуазиянинг сохта фанлари
деб эълон қилганлигини мисол келтиришнинг ѝзи етарлидир.
Фалсафий парадигмалар ижтимоий ҳаѐтнинг барча томонлари: иқтисодиѐт, сиѐсат, фан,
маданият ва ҳоказоларга таъсир кѝрсатади.
Бугунги кунда башарият нафақат янги минг йилликка, балки янги чегара, янги тарихий
даврга ҳам қадам қѝйди. Мавжуд замонавий цивилизация турларини белгилаган ѝтган асрлар,
жумладан ХХ аср парадигмалари келажагимиз учун қадрий йѝналиш, мѝлжал бѝла олмайди.
Башарият олдида турган бугунги масалалар ижтимоий ҳаѐтнинг барча томонларига ва унинг
мавжудлиги асосларининг ѝзига ҳам дахлдор. Башарият бир бутун сифатида ѝзининг яшаб
қолиши ва кейинги ривожи учун янги парадигмалар: янги тафаккур, янги хулқ моделлари, янги
қадрий йѝналишларга эҳтиѐж сезади. Ва янги парадигмаларнинг шаклланишида фалсафанинг
тутган ѝрни муҳимдир.
4. Фалсафанинг тузилиши
Falsafa butunlik tushunchasi sifatida o'ziga xos tuzilishga ega. Falsafiy bilim o'z tuzilishida murakkab hodisadir. U uchta asosiy komponentdan iborat.Falsafaning birinchi komponenti - bu borliq haqidagi ta'limot yoki ontologiya. "Ontologiya" so'zi yunon tilidan kelib chiqqan. ontos bo'lmoqda va logotiplar o'rganilmoqda. Ontologiya - borliqning mohiyati haqidagi falsafiy ta'limot.
Falsafaning ikkinchi komponenti - bilim haqidagi ta'limot yoki epistemologiya. "Epistemologiya" so'zi yunon tilidan kelib chiqqan. gnozlar - bilim va logotiplar - bilim. Epistemologiya - bu borliq haqidagi falsafiy ta'limot.
Falsafaning uchinchi komponenti - qadriyatlar haqidagi ta'limot, aksiologiya. "Aksiologiya" so'zi yunon tilidan kelib chiqqan. axios qimmatli, logotip esa bilimdir. Aksiologiya - borliq qadriyatlari haqidagi falsafiy ta'limot.

5. Фалсафанинг асосий масаласи

Shunday qilib, F. Bekon falsafada asosiy o'rinni ajratdi - insonning tabiat ustidan kuchini kengaytirish masalasi, dunyo hodisalarini bilish va bilimlarni amaliyotga joriy etish tufayli.
R. Dekart va B. Spinoza falsafaning asosiy masalasi sifatida tashqi tabiat ustidan hukmronlik qilish va inson tabiatini yaxshilash masalasini ajratdilar.
K. A. Helvetius asosiy masalani inson baxtining mohiyati masalasi deb bildi.
J.-J. Russo ushbu savolni ijtimoiy tengsizlik va uni bartaraf etish usullari masalasiga qisqartirdi.
I. Kant falsafada priori bilimlar qanday bo'lishi mumkinligi, ya'ni eksperimental vositalar yordamida olingan bilimlar haqida fikr yuritgan va I. G. Fichte ushbu savolni barcha bilimlarning asoslari masalasiga qisqartirgan.
Mashhur rus faylasufi S.L. Frank uchun bu savol: shaxs o'zi nima va uning asl maqsadi nima, va frantsuz ekzistensializmining taniqli vakili A.Kamus bu masala bo'yicha savol tug'iladi deb hisoblagan. hayot yashashga arziydimi?Zamonaviy rus falsafiy tafakkurida ko'plab mutaxassislar asosiy masalani fikrlashning borliqqa, ongning materiyaga munosabati deb biladilar. Falsafaning fundamental masalasini bunday shakllantirish F.Engelsning "Lüdvig Feerbax va klassik nemis falsafasining oxiri" asarida o'z aksini topgan. Unda: "Barchaning, ayniqsa, eng yangi falsafaning eng asosiy muhim savoli tafakkurning mavjudlik bilan o'zaro bog'liqligi", va "faylasuflar bu savolga qanday javob berishlariga qarab ikkita katta lagerga bo'linganlar", ya'ni materialistlar va idealistlar. Ushbu formuladagi asosiy masala ikki tomonga ega ekanligi odatda qabul qilinadi. Birinchisi, asosiy narsa - materiya yoki ong haqidagi savolga javob bilan bog'liq, ikkinchi tomon dunyoni bilish qobiliyatiga oid savolga javob bilan bog'liq.