1. Fasafaning predmeti

6.Dunyoqarash – olamni eng umumiy tarzda tasavvur qilish, idrok etish va bilishdir. Dunyoqarashning bir kishiga yoki alohida shaxsga xos shakli individual dunyoqarash deyiladi. Guruh, partiya, millat yoki butun jamiyatga xos dunyoqarashlar majmuasi esa, ijtimoiy dunyoqarash deb yuritiladi. Ijtimoiy dunyoqarash individual dunyoqarashlar yig‘indisidan dunyoga keladi, deyish mumkin. Bunda ijtimoiy dunyoqarashning umumiy va xususiy shakllarini hisobga olish lozim.Kundalik hayotiy tajribalar asosida jamiyatda, odamlarda oddiy, o‘z-o‘zicha rivojlanuvchi (stixiyali) mohiyatga ega bo‘lgan qarashlar, tushunchalar, g‘oyalar shakllanadi. Bu — dunyoqarashning o‘z-o‘zicha rivojlanuvchi (stixiyali) shakli hisoblanadi. Uni ko‘pincha hayotiy falsafa, deb ham ataydilar.Hayotiy falsafaning doirasi juda keng bolib, ongning sodda namoyon bolish shakllarini ham, oqilona va sogiom fikrlarni ham o‘z ichiga oladi. Hayotiy falsafa yoki oddiy amaliy dunyoqarashning o‘ziga xos turini inson faoliyatining turli sohalaridagi bilim va tajribalar ta’sirida shakllanayotgan qarashlar tashkil etadi. «Har kim ning o‘z falsafasi bor» deyilganida ana shu hoi anglanaladi. Demak, dunyoqarash o‘zining kundalik ommaviy shakllarida chuqur va yetarli darajada asoslanmagan stixiyali xarakterga ega. Shuning uchun ham ko‘p hollarda kundalik tafakkur m uhim masalalarni to‘g‘ri tushuntirish va baholashga ojizlik qiladi. Buning uchun olamni ilmiy tahlil qilish va bilish zarur.
7. Mifologik dunyoqarash.
tabiat kuchlarining qarshisida nihoyatda ojiz bolgan odamzod, albatta, tevarak-Mifologik dunyoqarash qadimgi zamon kishilarining o‘zlariga munosib hayot sharoitlarini yaratish ehtiyojlaridan kelib chiqqan. Ezgulik va haqiqat uchun kurash g‘oyalarining ifodasi bo‘lgan afsona va rivoyatlarda millatning muayyan ruhiy holati, kelajakka
ishonchi, vatanga muhabbati, insoniy kamolotga intilishi badiiy vositalar, afsonaviy qahramonlar timsolida ifoda etilgan.Muayyan dunyoqarash tarkibida diniy-ilohiy qarashlar o‘ziga xos ahamiyat kasb etadi. Ular insonning ilohga bo‘lgan e’tiqodi bilan bogliq bolib, vujudga kelishiga kola, boshqa dunyoqarash shakllari kabi, muayyan asoslarga ega. Jamiyat hayotida har qanday, shu jumladan, diniy dunyoqarashning o‘rni va ahamiyatini ham sun’iy ravishda mutlaqlashtirish, salbiy oqibatlarni keltirib chiqarishi mumkin. Bu hoi ayniqsa, diniy fundamentalizm va ekstremizm insoniyat uchun jiddiy xavfga aylangan hozirgi davrda yaqqol namoyon bolm oqda.atrofdagi voqeahodisalarni mifologik izohlashi tabiiy bir hoi edi. Shu bilan birga, odamning mavjudlik xossalarini va olam qonuniyatlarini ilmiy tushunish ko‘nikmasi hali shakllanib ulgurmagan o‘sha qadim zamonlarda, afsona hamda rivoyatlarga asoslanib fikr yuritmaslikning imkoni ham yo‘q edi. Bu — o‘sha davrlardan qolgan yozma manbalarda, xususan, «Xo‘jayinning o‘z quli bilan hayotining mazmuni haqida suhbati», «Mug'anniyning qo‘shig‘i», « 0 ‘z hayotidan xafsalasi pir bolgan kishining o‘z joni bilan suhbati» kabi bitiklarda aks etgan.
Қадимги дунѐ кишиси воқеа нарса билан назарда тутилган нарса, тасаввурдаги ва мавжуд
воқейликдаги нарса, ашѐ билан ашѐ ҳақидаги нарса ѝртасидаги фарқни кѝрмас эди. «Афсонавий
шеърий тарздаги ақл учун «нима уни ҳаяжонга солса», «мавжуд бѝлган нарсага» тенгдир,
«унинг учун субъектив ва объектив билим ѝртасидаги тафовут маънога эга эмасдир»6
. Масалан,ибтидоий онг учун табиат ҳодисалари ѝз-ѝзларича мавжуд бѝлмасдан, балки инсонга боғлиқ8.равишдагина рѝй берадилар. Дунѐ ҳодисаларини қабул қилишнинг бундай тарзи асрлар қаърига
бориб тақаладиган кѝп халқлардаги белгиларга қараб мушоҳада юритишларда ѝз аксини
топади: қарға қағилласа – ѐмон ҳодиса юз беради, от кишнаса – яхши хабар келади,
қѝзиқоринлар кѝп чиқса – уруш чиқади ва ҳоказо. Фалсафагача бѝлган афсонавий-диний
дунѐқараш амалий йѝналгандир: ҳатто худолар инсонга нисбатан ҳамма вақт муайян
муносабатдадирлар