1. Geodeziya fani va uning vazifalari

25. Sonli va chiziqli masshtablar nima?
Sonli masshtab - Surati bir bo‘lib, maxraji kichraytirish darajasini ko‘rsatuvchi oddiy kasr sonli masshtab deyiladi. Topografik kartalar uchun standartli sonli masshtablar qabul qilingan: 1:1 000 000, 1:500 000, 1: 300 000, 1:200 000, 1:100 000, 1:50 000, 1:25 000, 1:10 000.
Chiziqli masshtab - Kichraytirish uzunlik birligi bilan ifodalansa, bunday masshtabga chiziqli masshtab deyiladi. Chiziqli masshtab oddiy va ko‘ndalang chiziqli masshtablarga bo‘linadi.
26. Ko‘ndalang masshtab, uning aniqligi va undan foydalanishni tushuntiring
Masshtab – yer yuzidagi masofalar gorizontal proeksiyalarining kichraytirilgan darajasidir. Raqamlar bilan sonli masshtab ifodalanadi va kasr tarzida yoziladi 1:M – m – masshtabning kichraytirish darajasi (M 1:100; 1:5000). Sonli masshtab so‘z bilan ifodalansa – so‘zli masshtab deb ataladi (1sm da 1m; 1sm da 1 km…). Masshtab grafik shaklda iifodalansa – chiziqli masshtab deyiladi. ... CHiziqli masshtabning chap tomonidagi birinchi kesma teng 10 bo‘lakka bo‘linadi – 1 bo‘lagi – grafik aniqligi deyiladi.Kartadan o‘lchangan chiziqlarning joydagi uzunligini aniqroq o‘lchashda ko‘ndalang masshtabdan foydalaniladi. Karta nomi. Sonli masshtab. So`zli masshtab. Masshtab aniqligi. Besh yuzli MingliIkki mingliBesh mingli. Ko’ndalang masshtab. O’lchash ishlari vaqtida nuqtalarning bir-biriga nisbatan baland pastligi aniqlanadi. Topografiyada nuqtalarning balandligini aniqlash Еrning umumiy shakliga nisbatan bеlgilanadi. Еrning tabiiy yuzasi turli past-balandliklar, tеkisliklar, pasttеkisliklar, tog’lar, daryo, ko’l va boshqalardan iborat. ... Topografik kartalardan foydalanishda turli masshtab aniqligiga ega bo’lgan masshtablar ishlatiladi, shuning uchun kartalar masshtabining aniqlik chеgarasini bilish ahamiyatlidir. Yuza masshtabi bilan topografik kartalarda maydonlarni o’lchash mumkin. ... Kartalarda gorizont tomonlari undagi mеridian va parallеl koordinata chiziqlariga qarab aniqlanadi. Adabiyotlar: 1. Asomov M. Mirzaliеv T. Topografiya asoslari va kartografiya.