1. Hisoblagichlar va ularning klassifakatsiyasi Hisoblagichlar- ketma-ket qurilma bo‘lib, kirish yo‘liga berilgan impulslar sonini hisoblash va saqlash uchun xizmat qiladi

4. Reversiv schetchik

Reversiv hisoblagich – bu hisob yo‘nalishini boshqaradigan hisoblagichdir. Uning sxemasi pastki rasmda keltirilgan.

Reversiv hisoblagichni qurish uchun razryadlar orasida mantiqiy sxemani qo‘shish shart. CHunki u, ikkichi va keyingi triggerlarning hisob kirish yo‘llarini oldingi razryadlarning Q (qo‘shish) yoki (ayirish) chiqish yo‘llari bilan ta’minlaydi.

Quyidagi rasmda reversiv hisoblagichni qurishning mantiqiy sxemasi keltirilgan.
Razryadlar orasida qo‘shimcha mantiqiy elementlarni qo‘shish, hisoblagichni o‘rnatish vaqtini ko‘paytiradi va registratsiya qilingan holatlarni vaqtining maksimal chastotasini kamaytiradi.


5. Hisoblagichlarni triggerlar asosida sintez qilish

Ushbu usul raqamli avtomatlar nazariyasiga asoslanadi va quyidagi operatsiyalarni amalga oshirishni taqozo etadi.

Dastavval, hisoblagichning strukturali modeli quriladi. U quyidagi ko‘rinishga ega:

Hisoblagichning strukturali modeli

Keyin kengaytirilgan haqiqiylik jadvali tuziladi. So‘ng, kombinatsion sxemaning chiqish signali ifodasi olinadi va zaruriyat tug‘ilganda triggerlarning kirish signallari ham olinadi. Keyingi bosqichlarda olingan ifodalar ma’lum bo‘lgan mantiqiy elementlar yordamida realizatsiya qilinadi.

Ikkilik-o‘nlik hisoblagichni JK-triggerlar asosida sintez qilish

Ushbu maqsadda kengaytirilgan rostlik jadvalini tuzamiz va unda hisoblagichning turli kombinatsiyalardagi holatini kiritamiz. Bir holatdan boshqasiga o‘tish barcha 4-ta triggerning taktli kirish yuliga beriluvchi hisob impulslari ta’sida amalga oshiriladi.

Hisoblagichni holatini xarakterlovchi har bir kodlar guruhi uchun biz boshqaruvchi kirish yo‘llarining signallarini topishimiz kerak. Rostlik jadvalini tuzishda 0 1 J = 1; K = X bo‘lganda 0 1 hisobga olingan.
1 0 quyidagi holatda K = 1; J = X;
1 1 quyidagi holatda K = 0; J = X.
Holatlarning o‘tishi:
0 0 0 x
0 1 1 x
1 1 x 0
1 0 x 1
JK-triggerlar asosida qurilgan ikkilik-o‘nlik
hisoblagichning haqiqiylik jadvali

Impuls nomeri	Joriy holati				Keyingi holati				Kirish Signallari
	Q4	Q3	Q2	Q1	Q4	Q3	Q2	Q1	J4K4	J3K3	J2K2
0	0	0	0	0	0	0	0	1	0 x	0 x	0 x
1	0	0	0	1	0	0	1	0	0 x	0 x	1 x
2	0	0	1	0	0	0	1	1	0 x	0 x	x 0
3	0	0	1	1	0	1	0	0	0 x	1 x	x 1
4	0	1	0	0	0	1	0	1	0 x	x 0	0 x
5	0	1	0	1	0	1	1	0	0 x	x 0	1 x
6	0	1	1	0	0	1	1	1	0 x	x 0	x 0
7	0	1	1	1	1	0	0	0	1 x	x 1	x 1
8	1	0	0	0	1	0	0	1	x 0	0 x	0 x
9	1	0	0	1	0	0	0	0	x 1	0 x	0 x
10	0	0	0	0

Q1 trigger 2-ga oddiy bo‘lish rejimida ishlaydi. Bunday rejim J1 = K1 = 1 bo‘lganda ta’minlanadi, shuning uchun J1 va K1 qiymatlar jadvalda ko‘rsatilmagan.

Rostlik jadvalini tuzganimizdan so‘ng Karno kartasi tuziladi va Bul funksiyasi minimizatsiya qilinadi:






Bul funksiyalarini minimizatsiya qilish hisobidan sxema quyidagi ko‘rinishni oladi:

JK-triggerlar asosida hisoblagichning sintez sxemasi
XULOSA
Elektr hisoblagich — maʼlum vaqt oraligʻida sarflangan elektr energiyasini hisoblaydigan elektr oʻlchash asbobi. Oʻzgarmas tok va oʻzgaruvchan tok Elektr hisoblagich lari bor. Oʻzgarmas tok zanjirida magnitoelektrik, ferrodinamik, elektrolitik va elektrodinamik sistemalar, oʻzgaruvchan tok zanjirida induksion (aktiv va reaktiv energiyani hisobga oladigan) Elektr hisoblagichlar ishlatiladi. Elektrolitik sistemadan boshqa hamma sistemalarda Elektr hisoblagich mikroelektr dvigateldan iborat boʻlgani uchun ular koʻpincha motorli Elektr hisoblagich deb ataladi. Elektr hisoblagichda tekshiriladigan zanjirga ketmaket va parallel ulanadigan tok hamda kuchlanish zanjirlari boʻladi.
Oʻlchash natijasi (kilovattsoat) disk oʻqi bilan chervyakli uzatma orqali biriktirilgan hisoblash mexanizmidan olinadi. Oʻzgaruvchan tok Elektr hisoblagichlari xonadonlarda, yoritish tarmoqdarida, kommunal xoʻjalikda, oʻzgarmas tok E. hlari yirik korxonalarda ishlatiladi.


Foydalanilgan adabiyotlar
1.S.K.G‘aniev. Elektron hisoblash mashinalari va sistemalari.Toshkent. O‘qituvchi. 1990 y.
2. K.A.Neshumova. Elektronnыe vыchislitelnыe mashinы i sistemы. Moskva. Vыsshaya shkola. 1989 g.
3. V.A.Solovev. Sxemotexnika EVM. Moskva, Vыsshaya shkola. 1990 g. www.Informica.ru
www.educentral.ru