1. Iqtisodiy tahlilning bozor munosabatlari sharoitidagi mazmuni. Fanning prеdmеti haqida tushuncha. Iqtisodiy tahlil fanining vazifalari

Chakana savdoda tovar aylanmasi rejasi bajarilishining taqqoslama tahlili

Ko`rsatkichlar	Hisobot yili			Rejaga nisbatan o`zgarishi (+,-)
	Reja	Haqiqatda	Mutloq		Foizda
Jami tovar oboroti, ming so`m	253200	255400	+2200		0.9
Shu jumladan:
Naqd pulga sotilgan	248450	250600	+2150		0.9
Kreditga berilgan tovarlar	2750	3000	+250		9.1
Mayda ulgurji sotilgan tovarlar	2000	1800	-200		-10.0

Chakana savdoda tovar aylanmasi rejasi bajarilishining taqqoslama tahlili

Ko`rsatkichlar	Hisobot yili			Rejaga nisbatan o`zgarishi (+,-)
	Reja	Haqiqatda	Mutloq		Foizda
Jami tovar oboroti, ming so`m
Shu jumladan:
Naqd pulga sotilgan	248450	250600
Kreditga berilgan tovarlar	2750	3000
Mayda ulgurji sotilgan tovarlar	2000	1800

Tovar oboroti rejasining bajarilishi tovar balansi asosida tahlili

№	Ko`rsatkichlar	Reja	Haqiqatda	Farqi (+,-)	Tovar oborotiga omillarning ta`siri
					summa	%
1.	Yil boshidagi tovar zaxiralari qoldig`i	45600	40100	-5500	-5500	-12.1
2.	Hisobot davridagi tovarlar kirimi	255800	256600	+800	+800	+0.3
3.	Har xil tovarlar chiqimi	2000	2700	+700	+700	+35.0
4.	Yil oxiridagi tovar zaxiralari qoldig`i	46200	38600	-7600	-7600	-16.5
5.	Sotilgan tovarlar qiymati	253200	255400	+2200	+2200	+0.8

Tovar oboroti rejasining bajarilishi tovar balansi asosida tahlili

№	Ko`rsatkichlar	Reja	Haqiqatda	Farqi (+,-)	Tovar oborotiga omillarning ta`siri
					summa	%
1.	Yil boshidagi tovar zaxiralari qoldig`i	45600	40100
2.	Hisobot davridagi tovarlar kirimi	255800	256600
3.	Har xil tovarlar chiqimi	2000	2700
4.	Yil oxiridagi tovar zaxiralari qoldig`i	46200	38600
5.	Sotilgan tovarlar qiymati

Ulgurji va chakana savdoda tovar oboroti rejasining bajarilishi
va dinamikasining tahlili.
(ming so`m)

Tovar turlari	O`tgan yil	Hisobot yili			O`tgan yilga nisbatan %	Rejaga nisbatan %	Shartnoma hisobiga sotilgan mahsulot ulushi, %
		Reja	Shartnoma hisobiga	Haqiqatda bajarilishi
Pardalar	23680	25200	18900	26000
Kleyonkalar	11240	12500	10000	14900
Gilamlar	45600	48000	23600	46700
Jami:

Mavzu №29. Savdo tashkilotlarida muomala va reklama xarajatlari tahlili


Reja:


1.Muomala xarajatlarini moddalar bo’yicha tahlil qilish
2.O’zgaruvchan mehnat haqi fondining omilli tahlili
3.Xarajat moddalari bo’yicha reja bajarilishining tahlili

Tovarni mahsulot ishlab chiqaruvchilardan iste’molchilargacha yetkazish bilan bog’liq bo’lgan xarajatlar savdo korxonalarining muomala xarajatlari hisoblanadi. Muomala xarajatlari tovarlarni tashib kelish , saqlash va sotish jarayoni bilan boyliq bo’lgan barcha xarajatlarni o’z ichiga oladi.

Muomala xarajatlari mutloq va nisbiy ko’rratkichlar orqali ifodalanadi. Muomala xarajatlarining nisbiy ko’rsatkichi bo’lib , tovar aylanmasiga nisbatan hisoblanadigan darajasi hisoblanadi. Muomala xarajatlari darajasini quyidagi formula bo’yicha ifodalash mumkin:
MXD= (MX / TO)*100
MXD-muomala xarajatlari darajasi, % hisobida;
MX- muomala xarajatlari summasi;
TO- tovar oboroti.
Muomala xarajatlari darajasi tovar xarajati sig’mini tasdiqlaydi . tavar xarajat sig’imni tasdiqlaydi. Bu ko’rsatkich sig’mini sotilgan tovarlar qiymatida tavar oborotidagi muomla xarajat ulishinibildrad, MXD savdo korxonasinig moddiy va mehnat resursidan foydalanish samaradorkigni ifodalaydi.
Tahlilning maqsadi bo’lib, muomala xarajatini chuqur o’rganish asosida uning darajatini pasaytirish imkoniyatini topsh va savdo faoliyatiga jalb etish yo’lini ko’rsatish hisoblanadi.
Muomala xarajatini tahlil qilishnig asosiy vaziyfasi quyidagilar hisoblanadi;

1. 
   Mumala xarajatining hajmi vadarasini organish hamda o’zgarsgini aniqlash.
   
2. 
   Mumala hajminig va darajasiga tasir qiluvchi omilni aniqlash hamda ta’sir darajasini tahlil qilish.
   
3. 
   Muamola xarajatlari darajasini pasaytirish imkonini izlab topish va ulardan foydalanish bo’yicha tadbirlarni ishlab chiqish.
   

Muomala harajatlari summasining o’zgarishiga ko’p omillar ta’sir qiladi, lekin ular tahlil nuqtai nazaridan umumlashtirib, quyidagi ikki omilda ifoda etiladi:

1. 
   Tovar oboroti hajmiming o’zgarishi
   
2. 
   Moumala harajatlari o’rtacha darajasining o’zgarishi
   

Ushbu ikki omil yig’indisi muomala harajati yig’indisiga teng bo’ladi:
TO – MXD = MX
Muomala harajati hajmining o’zgarishi quyidagicha aniqlanadi:
(TO₁ *MXD₁)- (TO₀ *MXD₀) = ±Д
MX hajmining o’zgarishiga omillarning ta’siri quyidagi tartibda aniqlanadi:

1. 
   “Tovar oboroti hajmining o’zgarishining o’zgarishi” ning ta’sirini aniqlash uchun hisobot yilidagi xaqiqiy tovar oboroti hajmi bilan “TO₁” rejadagi yoki o’tgan yildagi tovar oboroti hajmi (TO₀) orasidagi farqni (TO₁ – TO₀) rejadagi yoki o’tgan yildagi muomala harajatining o’rtacha darajasi (MXD₀ ) ga ko’paytirish kerak:
   

(TO₁ - TO₀)* MXD₀ = ±Д

2. 
   “Muomala harajatlari o’rtacha darajasi” o’zgarishining ta’sirini aniqlash uchun hisobot yilidagi haqiqiy muomala xarajatlari (MXD) darajasi bilan rejadaji yoki o’tgan yildagi muomala xarajatlari darajasi (MXD₀) orasidagi farq (MXD-MXD₀)ni hisobot yilidagi haqiqiy tovar oboroti summasiga (TO₁) ko’paytirish kerak:
   

(MXD₁-MXD₀) *TO₁ =±Д MXD
Shu 2 omiul ta’sirining yig’ndisi muomala xarajatlari summasining umumiy o’zgarishiga teng kelishi kerak:
ДTO±ДMXD=ДTO , MXD

Muomala xarajatlari rejasi bajarilishining tahlili

Ko’rsatkichlar	O’tgan yil	Hisobot yili				Farqi(+/-)			O’tgan yilga nisbatan hisobot yilida%
		Reja bo’yich	Haqiqatda	Reja bajarilishi%	Rejaga nisbatan		O’tgan yilga nisbatan
1	2	3	4	5(4/3*100)	6(4-3)		7(4-2)	8(4/2*100)
1.tovar aylanishi hajmi,ming so’m	126653	132400	121824	92.0	-10576		-4829	96.2
2.muomala xarajatlari summasi, ming so’m	23786.6	24889.8	25215.1	101.3	+325.3		+1428.5	106.0
3.muomala xarajatlarini o’rtacha darajasi, % (2/1*100)	18.781	18.799	20.698	110.1	+1.899		+1.917	110.2

Muomala xarajatlari rejasi bajarilishining tahlili

Ko’rsatkichlar	O’tgan yil	Hisobot yili				Farqi(+/-)			O’tgan yilga nisbatan hisobot yilida%
		Reja bo’yich	Haqiqatda	Reja bajarilishi%	Rejaga nisbatan		O’tgan yilga nisbatan