1. Iqtisodiy talimotlar tarixni fanining predmeti va uslubi

40)Shumpetering shaxsiy hayoti va asarlari
Yozef Shumpeter (1883 -1950) – «dunyo grajdanini», asosiy umri AQShda o’tgan bo’lsa ham, avstriyalik bo’lib qoldi. U Trish shahrida (Moraviyada) tugilgan. Otasi tuqimachilik fabrikasining egasi bo’lgan. Ammo u yosh o’lgan, onasi esa Vena garnizoni generali Fon Kelerga qayta erga tegadi. Ular Venaga kuchib keladilar. Yozef Venaning boylari uqiydigan litseyga o’qishga kiradi. Keyin yuridik fakultetga (Vena universiteti) o’qiydi. O’sha erda u matematika va iqtisodiyot bilan qiziqadi. Bem-Beverk, Vizerlarning darsiga qatnasha boshladi. Universitetni bitirgach o’qituvchilik qila boshladi. Dunyoqarash jihatdan u neoliberalizm pozistiyasida edi. U juda ko’p kitoblar yozgan, lekin 3 ta asarining o’rni katta: «Iqtisodiy rivojlanish nazariyasi» (1912 y.), «Kapitalizm, sostializm va demokratiya» (1942 y.), «Iqtisodiy analiz tarixi» (1954 y. Tugallanmagan 1260 betdan iborat katta asar).


41)Institulizm oqimining paydo bòlishi Veblen Mitchel
XX asr oxiriga kelib, iqtisodiy nazariyada asosiy yunalish neoliberalizm (neoklassitsizm) bo’lib qoldi. Kenyschilik esa neokeynschilikka o’sib o’tdi, uning mavqei 70 yildan kamaygan bo’lishidan qat`iy nazar, xali siyosatda kuchli pozitsiyalarga ega edi. Uchinchi yo’nalish institutsionalizm esa ikkinchi jahon urushidan keyin sekin - asta bosqa yo’nalishlarga qo’shilib ketdi. Ayrim olimlar neoliberalizm yoki keynschilik pozitsiyasida turib institutsiyaonalizmni iqtisodiy jarayonlarini umumiy taxlil usli sifatida foydalana boshladilar. (masalan, Xayek, Myurdal). Institutsionalizmning ko’zga ko’ringan so’nggi vakili Dj. Gelbreyt bo’ldi. Torsteyn Bunde Veblen (1857-1929) Amerika ortodoksal ta‘limotining otasi edi va ba‘zan ta‘sischisi, deb atalardi. Uning noortodoksal nazariyaga qarama-qarshi ilmiy va axloqiy qarashlari Qo‗shma Shtatlardagi ortodoksal fikrlar rivojiga katta ta‘sir ko‗rsatdi. Veblenning turmush tarzi uning qarashlariga ta‘sir ko‗rsatgan Vasley Klar Mitchel (1874-1948) 1896-yilda
yunon va lotin adabiyotini o‗rganish uchun Chikago Universitetiga o‗qishga kirdi. Jon Devey va Torsteyn Veblenning darslarini olgandan so‗ng falsafa va iqtisodiyotga ko‗proq qiziqa boshladi va nihoyat iqtisodiyotni davom ettirishga qaror qildi. Mitchel Veblenning g‗oyalarini to‗lig‗icha qabul qilmagan bo‗lsada, uning iqtisodiyoti ortodoksal emas, shuning uchun institutsionalistlar maktabi bilan bir xil, deb qaraladi.Mitchel Veblenning ba‘zi ortodoksal iqtisdiy nazariya tanqidlarini qabul qildi va ularni to‗ldirdi, lekin u sanoat iqtisodiyotini tushuntirib beruvchi to‗liq nazariy tizim yaratishga harakat qilmadi. Mitchel Veblenning metodologiya haqida yozgan asarlaridagi diqqat bilan tadqiq etish va amaliy ma‘lumotdagi uning barcha nazariy ishlari asosi kabi masalalarni to‗ldirdi va shunga ergashdi. Mitchelning tadqiqodchi va olim sifatidagi misollari va uning makroiqtisodiy ma‘lumotlarni tahlil qilish va to‗plash uchun tashkil etgan Iqtisodiy tadqiqotlar milliy byurosi uning asl nazariya uchun
qo‗shgan hissasiga nisbatan ancha muhim edi.