1. «Jarayonlar va qurilmalar» fanining mazmuni

Nasosning ish unumdorligi. Porshenning bir marta borib, ish vakti birligi ichida nasos uzatib 
bergan suyuqlik miqdori porshenli nasosning ish unumdorligi yoki boshqacha aytganda uzatilishi 
deyiladi. Nasosning urtacha ish Q unumdorligi bir sekundda yoki soatda taksimlangan xajm 
birliklarida (l/s, m
3
s, m
3
soat) ulchanadi. Bir tomonlama ishlaydgan nasosoning ish unumdorligi 
kuyidagicha aniqlanadi. 
Q=



60
Sn
F
bu yerda F – porshenning kungdalang kesim yuzasi; 

-uzatish koeffisiyenti; S – porshenr yo‘li, 
n – krivoship shatunli mexanizmning bir minutdagi aylanishlar chastotasi. 
Uzatish koeffisiyenti suyuqlikning nasosdan klapanlar va boshqa zichmas joylar orkali sizib 
chikishini, kameraga xaydalayotgan suyuqlik bilan xavo utib, uning tuldirilishini kamaytirishini 
xisobga oladi. Ikki tomonlama ishlaydign nasoslarda silindrda shtok bo‘lgani uchun ularning 
xajmi biroz kamayadi. Nasosning ish unumdorligi kuyidagicha aniqlanadi. 
Q=
60
)
1
2
(
s
n
F



Bu yerda f – shtokning kundalang kesim yuzasi. 
Porshenli nasosning kuyidagi afzalliklariga ega: yuqori bosim ostida ishlashi mumkin, foydali 
ish koeffisiyenti yuqori, qovushoqligi yuqori bo‘lgan va tez alangalanuvchan suyuliklarni uzatish 
mumkin. 
Shu bilan birga nasoslar ayrim kamchiliklarga xam ega: bir necha klapanlarning bulishligi, 

---

unumdorlikni yuqori emas suyuqliklarni bir meoyorda uzatmaydi.
26. 
Bug‘latish qurilmalari. 
Turlari, tuzilishi, tabiiy, majburiy, markaziy sirkulyasion trubali, tashqi sirkulyasion trubali, 
ajratilgan isitgichli, majburiy sirkulyasiyali, plyonkali, barbotajli 
Bunday qurilmalar qatoriga issiqlik nasosiga ega bo‘lgan barbotajli bug‘latgichlar kiradi.
Issiqlik nasosiga ega bo‘lgan bug‘latish qurilmalari sanoatda xar xil meva sharbatlarini, yuqori 
xaroratlar ta’siriga moyil bo‘lmagan eritmalarini bug‘latish uchun ishlatiladi. Bunday 
qurilmalarda xosil bo‘lgan ikkilamchi bug‘ bosimi isituvchi bug‘ning bosimiga teng bo‘lguncha 
siqiladi. Siqilgan bug‘ qurilmani isitish uchun ishlatiladi. Ikkilamchi bug‘ni siqish uchun 
kompressorlar va bug‘ oqimli injektorlar ishlatiladi.
Issiqlik nasosli bug‘latish qurilmalari eritma bilan erituvchining qaynash xaroratlarining farqi 
past (5-10 S) bo‘lgan vaqtda ishlatiladi. Eritmaning qaynash xarorati yuqori bo‘lsa, bu usul 
qo‘llanilmaydi, chunki ikkilamchi bug‘ni siqish uchun ko‘p energiya sarf bo‘ladi.